Zasady uzgadniania regulaminu wynagradzania ze związkami zawodowymi

Czy w zakładzie pracy, w którym funkcjonują dwie międzyzakładowe organizacje związkowe brak wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni od przedstawienia im proponowanej treści nowych przepisów powoduje, że pracodawca może samodzielnie wprowadzić zmiany do regulaminu wynagradzania? Jak postąpić w przypadku, gdy jedna z tych organizacji jest związkiem reprezentatywnym? Czy pracodawca ma obowiązek wprowadzenia zmian w regulaminie wynagradzania, jeśli z takim wnioskiem wystąpią wspólnie wszystkie organizacje związkowe?

W zakładach pracy, w których funkcjonuje kilka związków zawodowych, jedna z organizacji musi być reprezentatywna w rozumieniu art. 241^25a K.p. Zasadę tę stosuje się na równi do zakładowych i międzyzakładowych organizacji związkowych (art. 241³⁰ K.p.). Przy ustalaniu wymaganej przepisami liczby jej członków uwzględnia się jedynie tych, którzy są zatrudnieni u danego pracodawcy. W efekcie, aby mieć cechę reprezentatywności w skali zakładu pracy organizacja międzyzakładowa, która jest jednostką organizacyjną lub organizacją członkowską ponadzakładowej organizacji związkowej uznanej za reprezentatywną w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego, powinna zrzeszać 7% pracowników. Pozostałe organizacje ponadzakładowe muszą zrzeszać co najmniej 10% członków załogi zakładu, by posiadać cechę reprezentatywności. Jeśli żaden związek nie spełnia powyższych warunków, reprezentatywnym będzie ten, który zrzesza największą liczbę pracowników danego zakładu.

Kwestia reprezentatywności ma istotne znaczenie dla realizacji obowiązku uzgodnienia z organizacjami związkowymi treści regulaminu wynagradzania (art. 77² § 1 i 4 K.p.). Wobec braku wspólnie uzgodnionego stanowiska wszystkich zakładowych organizacji związkowych pracodawca może ograniczyć krąg rokowań do związków reprezentatywnych w rozumieniu wspomnianych przepisów (art. 30 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych - Dz. U. z 2014 r. poz. 167 ze zm.). Również w tym przypadku związki mają 30 dni na przedstawienie pracodawcy wspólnie uzgodnionego stanowiska, w formie jednego pisma sporządzonego wspólnie przez przedstawicieli wszystkich tych organizacji. Aby jednak mogły one zająć uzgodnione stanowisko, muszą występować w zakładzie w liczbie mnogiej. W przypadku jednej organizacji reprezentatywnej nie istnieje bowiem możliwość przeprowadzenia wymaganych uzgodnień.

Warto pamiętać, że choć opinia związku reprezentatywnego ma w ocenie ustawodawcy wyższą rangę, nie jest on w stanie narzucić pracodawcy swojej woli, o ile nie przekona do tego drugiej organizacji. W efekcie brak wspólnie uzgodnionego stanowiska obu działających w zakładzie związków powoduje, że pracodawca wprowadzający nowe przepisy płacowe powinien uwzględnić jedynie odrębne stanowiska zaprezentowane przez obie organizacje. Sprawy komplikują się w przypadku, gdyby w zakładzie pracy zawiązał się trzeci związek, reprezentatywny w rozumieniu przepisów. W takich okolicznościach brak uzgodnionego stanowiska trzech związków nie kończy negocjacji, gdyż propozycje pracodawcy mogą zaakceptować lub zablokować organizacje reprezentatywne, przedstawiając uzgodnione stanowisko w 30-dniowym terminie.

Procedura konsultacyjna zakłada obowiązek poinformowania związków o planowanych zmianach, w efekcie czego mogą one ustosunkować się do propozycji pracodawcy. Nie jest wykluczone, że w odpowiedzi związki wystosują własne roszczenia, od których uzależnią możliwość wyrażenia zgody na propozycje pracodawcy. Nie są one jednak wiążące w tym sensie, że nawet wystosowanie przez wszystkie organizacje tych samych postulatów nie obliguje pracodawcy do ich uwzględnienia i zmiany treści obowiązujących regulaminów. Może to jednak skutkować tym, że jeśli związki zajmą jednolite i negatywne stanowisko odnośnie projektowanych przez pracodawcę zmian w przepisach wewnątrzzakładowych, pracodawca nie będzie miał możliwości ich przeforsowania. W takiej sytuacji może okazać się, że dla wprowadzenia zmian w regulaminach konieczne będą negocjacje, wymagające pewnych ustępstw z obu stron i uwzględnienie przynajmniej części zgłaszanych przez nie postulatów.

Samorządowe gimnazjum zatrudnia 40 pracowników. Funkcjonują w nim 2 ogólnopolskie międzyzakładowe związki zawodowe. W związku A jest zrzeszonych ośmiu pracowników, a w związku B - jeden pracownik. Ponieważ są to związki ogólnopolskie mają prawo do aprobowania regulaminów. Dyrektor gimnazjum zamierza wprowadzić regulamin wynagradzania. W tym celu przedstawił swój projekt obu związkom. Jeżeli uzgodnią one w terminie 30 dni wspólne stanowisko, będzie ono wiążące dla dyrektora. Jeśli nie dojdą do porozumienia, a reprezentatywną organizacją jest tylko związek A, jego odrębne stanowisko nie jest wiążące dla dyrektora. Jeden związek reprezentatywny nie może wydać wspólnie uzgodnionego stanowiska. W takich okolicznościach decydując o ostatecznej treści regulaminów dyrektor powinien uwzględnić jedynie odrębne stanowiska związków.

Dyrektor nie ma natomiast obowiązku wprowadzania zmian w regulaminach, nawet jeśli z takim wnioskiem wystąpią wspólnie wszystkie związki zawodowe.