Dodatkowe wynagrodzenie dla etatowego aktora

W regulaminie wynagradzania teatru, będącego samorządową instytucją kultury, jest zapis o możliwości otrzymania dodatkowego wynagrodzenia m.in. za reżyserię. Czy mimo to dopuszczalne jest zawarcie z etatowym aktorem umowy o dzieło na reżyserię spektaklu?

Nie, zawarcie umowy o dzieło na reżyserię spektaklu z etatowym aktorem teatru, który jest samorządową instytucją kultury, stałoby w sprzeczności nie tylko z regulaminem wynagradzania, ale przede wszystkim z art. 31a ust. 1 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2012 r. poz. 406 z późn. zm.), dalej ustawy. W efekcie taka umowa jako sprzeczna z ustawą lub mająca na celu jej obejście byłaby nieważna (art. 58 § 1 K.c. w związku z art. 26a ust. 1 ustawy i art. 300 K.p.).

Ustawa nie reguluje wszystkich kwestii związanych z zatrudnieniem w państwowych i samorządowych instytucjach kultury (dalej instytucjach kultury). Dlatego w pozostałych sprawach odsyła do Kodeksu pracy (art. 10 ust. 2 i art. 26a ust. 1 ustawy). Przepisy kodeksowe należy zatem stosować do nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy, ponieważ te zagadnienia nie mają swoich norm w ustawie. Podstawowym sposobem powstania stosunku pracy w instytucjach kultury będzie więc umowa o pracę (por. art. 25 i nast. K.p.). Wyjątki obejmują dyrektora, który jest powoływany na swoje stanowisko (art. 15 ustawy) oraz powierzenie zarządzania osobie fizycznej lub prawnej na mocy umowy o zarządzanie (art. 16 ustawy).

Jeśli jest więc zawierana umowa o pracę, wówczas instytucja kultury musi stosować wobec pracownika regulacje dotyczące stosunku pracy z ustawy oraz w zakresie nią nieuregulowanym z Kodeksu pracy i jego aktów wykonawczych, w tym wskazujące zasady wynagradzania.

Sposób wynagradzania pracownika instytucji kultury określa art. 31 ustawy, który wprowadza:

składniki obligatoryjne: wynagrodzenie zasadnicze przewidziane dla danego stanowiska pracy oraz dodatek za wieloletnią pracę, a także dodatek funkcyjny - w przypadku osób zajmujących kierownicze stanowiska,
składniki fakultatywne: nagrodę za szczególne osiągnięcia w pracy oraz dodatek specjalny za wykonywanie dodatkowych, powierzonych przez pracodawcę zadań, na okres wykonywania tych zadań albo za pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Trzeba jednak jeszcze zwrócić uwagę na art. 31a ust. 1 ustawy, zgodnie z którym pracownik artystyczny może otrzymywać dodatkowe wynagrodzenie, w szczególności za udział w określonej roli w przedstawieniu lub koncercie, za reżyserię, scenografię, choreografię lub kierownictwo muzyczne przedstawienia lub współtworzenie utworu audiowizualnego w rozumieniu art. 69 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 666 ze zm.). Pracownikiem artystycznym jest przy tym osoba zatrudniona w instytucji kultury do wykonywania pracy polegającej na tworzeniu, opracowywaniu lub artystycznym wykonywaniu utworów w dziedzinie teatru, muzyki, tańca, filmu lub innych sztuk audiowizualnych (art. 26a ust. 2 ustawy). Ponieważ ta definicja obejmuje aktora, to jeżeli podejmuje się on dodatkowo reżyserii powinien otrzymać dodatkowe wynagrodzenie na podstawie tego przepisu. Przysługiwałoby ono, o ile zostałoby przyznane, nawet wtedy, gdyby w regulaminie wynagradzania teatru nie było odpowiedniego zapisu w tej sprawie.

Zwracamy uwagę! Dodatkowe wynagrodzenie jest związane ściśle ze stosunkiem pracy. Tym samym nie może być wypłacone w wyniku realizacji umowy o dzieło. Ustawa, podobnie jak Kodeks pracy, nie zabrania zawierania umów cywilnoprawnych z osobami realizującymi zlecenia, dzieła czy świadczącymi usługi na rzecz instytucji kultury. Taki kontrakt nie może jednak łączyć instytucji kultury z etatowym pracownikiem w zakresie wskazanym w art. 31a ust. 1 ustawy. Należy też pamiętać, że w tym przepisie znajduje się otwarty katalog czynności, których realizacja przez pracownika powinna być opłacana dodatkowym wynagrodzeniem. Dla obowiązywania tego zakazu nie mają żadnego znaczenia zapisy regulaminu wynagradzania. Jego złamanie skutkuje nieważnością kontraktu jako sprzecznego z art. 31a ustawy lub mającego na celu jego obejście.