Gazeta Podatkowa nr 1 (1458) z dnia 2.01.2018

Spełnienie warunków do chorobowego ze zlecenia nie gwarantuje jego wypłaty

Zasiłek chorobowy to jedno ze świadczeń krótkoterminowych. Najczęściej należne jest w przypadku niezdolności do pracy z powodu choroby. Podstawowym warunkiem, którego spełnienia oczekuje ustawodawca od ubezpieczonych, jest posiadanie tzw. okresu wyczekiwania. Nie dotyczy to enumeratywnie wymienionych sytuacji, w których zasiłek przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego. Może się jednak zdarzyć, że pomimo spełnienia warunków do zasiłku chorobowego zleceniobiorca nie otrzyma tej należności.

Prawo do zasiłku

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy, w szczególności z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Tak stanowi art. 6 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2017 r. poz. 1368), zwanej ustawą zasiłkową.

Przy czym ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku po upływie odpowiedniego okresu wyczekiwania. Jego długość ustawodawca uzależnił od charakteru podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. W przypadku zleceniobiorców, dla których ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne, okres wyczekiwania na nabycie prawa do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego wynosi 90 dni. Ubezpieczony taki nabywa bowiem prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Do ubezpieczenia tego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana:

• urlopem wychowawczym lub bezpłatnym albo
   
• odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

Przewiduje tak art. 4 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 2 ustawy zasiłkowej.

Określając zasady nabywania prawa do zasiłku chorobowego ustawodawca wskazał ubezpieczonych oraz okoliczności, w których zasiłek chorobowy przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego (art. 4 ust. 3 ustawy zasiłkowej).

Podstawa wymiaru zasiłku

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem, a więc przykładowo zleceniobiorcy, stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Ponadto przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku przysługującego takiemu ubezpieczonemu stosuje się odpowiednio przepisy art. 36 ust. 2-4, art. 38 ust. 1, art. 42, art. 43 i art. 46, z zastrzeżeniem art. 48a-50 ustawy zasiłkowej. Tak wynika z art. 48 ustawy zasiłkowej. Jeżeli więc niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia, podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres pełnych kalendarzowych miesięcy nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek.

Jeśli jednak niezdolność do pracy zleceniobiorcy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, okresem, z którego przyjmowany jest przychód do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, jest miesiąc, w którym powstało prawo do takiego zasiłku.

W przypadku gdy okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po przerwie nie dłuższej niż 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, przychód za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, podlega uzupełnieniu do pełnej miesięcznej kwoty, od której zostałaby opłacona składka na ubezpieczenie chorobowe, gdyby ubezpieczony podlegał temu ubezpieczeniu przez pełny miesiąc kalendarzowy.

Natomiast gdy zleceniobiorca nie posiada wcześniejszego okresu ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu albo przerwa pomiędzy aktualnym i poprzednim okresem ubezpieczenia chorobowego przekracza 30 dni, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi:

• kwota przychodu określona w umowie przypadająca na miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku - dla ubezpieczonych wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, dla których odpłatność za wykonywanie umowy określono kwotowo,
   
• kwota przeciętnego miesięcznego przychodu innych ubezpieczonych, z którymi płatnik składek zawarł takie same lub podobne umowy z miesiąca, w którym powstało prawo do zasiłku - dla ubezpieczonych wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, dla których odpłatność za wykonywanie umowy określono w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie,

po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71%.

Kwestie te reguluje art. 49 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej.

Przy czym, jak podaje ZUS w komentarzu do ustawy zasiłkowej, dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl, jeżeli u płatnika składek w miesiącu, w którym powstało prawo do zasiłku zleceniobiorcy, nie ma innych ubezpieczonych, których przychód powinien zostać przyjęty, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przychód osiągnięty przez ubezpieczonego.

Mimo tylu wariantów w zakresie ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego dla zleceniobiorcy może się okazać, że spełnienie przez takiego ubezpieczonego warunków do nabycia prawa do zasiłku chorobowego nie gwarantuje mu otrzymania tego świadczenia, ponieważ ustalona dla niego podstawa wymiaru wyniesie 0. Może do tego dojść w sytuacji, gdy:

• stanie się on niezdolny do pracy przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego i
   
• nie będzie posiadał wcześniejszego okresu ubezpieczenia chorobowego albo przerwa pomiędzy aktualnym i poprzednim okresem ubezpieczenia chorobowego przekracza 30 dni, a ponadto
   
• u płatnika składek w miesiącu, w którym powstało prawo do zasiłku zleceniobiorcy, nie ma innych ubezpieczonych, z którymi płatnik zawarł takie same lub podobne umowy, a zleceniobiorca nie osiągnął przychodu (przykład).