Zasiłek chorobowy w razie niezgłoszenia się pracownika na badanie kontrolne

1) Pracownik przebywający od kilku tygodni na zwolnieniu lekarskim otrzymał wezwanie do stawienia się na badanie kontrolne do lekarza orzecznika ZUS. Jakie konsekwencje może ponieść w razie niestawienia się na takie badanie? Czy pracodawca otrzymuje w tej sprawie informacje od ZUS?

Pracownik ma obowiązek zgłoszenia się na badanie kontrolne wyznaczone przez lekarza orzecznika ZUS, w terminie wskazanym w wezwaniu. Jego nieobecność skutkuje utratą prawa do zasiłku chorobowego od dnia następującego po wyznaczonym terminie badania.

W myśl art. 59 ustawy zasiłkowej, prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich podlega kontroli wykonywanej przez lekarzy orzeczników ZUS. W celu przeprowadzenia kontroli lekarz orzecznik może:

przeprowadzić badanie lekarskie pracownika w wyznaczonym miejscu (np. w siedzibie oddziału ZUS) lub w miejscu jego pobytu,
skierować pracownika na badanie specjalistyczne przez lekarza konsultanta ZUS,
zażądać od lekarza wystawiającego zaświadczenie lekarskie udostępnienia dokumentacji medycznej dotyczącej pracownika stanowiącej podstawę wydania tego zaświadczenia lub udzielenia wyjaśnień i informacji w sprawie,
zlecić wykonanie badań pomocniczych w wyznaczonym terminie.

Ważne: Pracownik ma obowiązek poddania się badaniom zleconym przez lekarza orzecznika ZUS oraz udostępnienia posiadanej dokumentacji medycznej (np. wyników badań, kart informacyjnych ze szpitala).

Informację o skutkach odmowy poddania się badaniom kontrolnym przez lekarza orzecznika ZUS lub niedoręczenia posiadanych wyników badań, ZUS zamieszcza w wezwaniu wysłanym do pracownika za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Skutkiem, o którym mowa, jest utrata ważności zaświadczenia lekarskiego ZUS ZLA od dnia następującego po wyznaczonym terminie badania (odpowiednio wyznaczonym na dostarczenie wyników badań), a co za tym idzie - utratą prawa do zasiłku chorobowego od tego dnia.

Odpowiadając na drugie pytanie wyjaśniamy, że jeśli pracownik nie podda się badaniom lub nie dostarczy posiadanych wyników badań, to ZUS wydaje decyzję o braku prawa do zasiłku. Kopię tej decyzji przesyła do pracodawcy. Natomiast pracownik, który nie zgłosił się na badanie, powinien od następnego dnia przystąpić do pracy. Tym samym pracodawca uzyska informację o zakończeniu wypłaty zasiłku chorobowego.

Jeśli jednak pracownik, którego zaświadczenie lekarskie straciło ważność, nie zgłosi się do pracy, a pracodawca przed otrzymaniem decyzji ZUS dokona wypłaty zasiłku, to wypłacony zasiłek podlega zwrotowi, jako pobrany nienależnie z winy pracownika. Zgodnie z art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej kwota nienależnie pobranego zasiłku podlega potrąceniu z należnych pracownikowi zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tytułem wykonawczym jest w tym zakresie decyzja ZUS).

2) Jak należy postąpić, jeśli pracownik, o którym mowa w poprzednim pytaniu, nie zgłosi się do pracy, tylko otrzyma od lekarza leczącego nowe zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy?

Jeżeli pracownik nie zgłosił się na badanie do lekarza orzecznika ZUS tylko udał do lekarza leczącego, który wystawił kolejne zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy, to zaświadczenie to stanowi podstawę do wypłaty zasiłku chorobowego za orzeczony nim okres choroby. Należy w takim przypadku wypłacić zasiłek chorobowy pomimo otrzymania decyzji ZUS o braku prawa do zasiłku za dni choroby objęte nowym zwolnieniem. Decyzja ZUS dotyczy bowiem tylko okresu niezdolności do pracy orzeczonej zaświadczeniem lekarskim, które straciło ważność. Nowe, przedłożone przez pracownika zaświadczenie lekarskie, nie zostało jeszcze skontrolowane.

3) Czy pracownik, który zgłosi się na badanie do lekarza orzecznika ZUS, może otrzymać zaświadczenie o odzyskaniu zdolności do pracy?

Tak, jeżeli po analizie dokumentacji medycznej i przeprowadzeniu badania lekarz orzecznik ZUS określi wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy niż orzeczona w zaświadczeniu lekarskim, za okres od tej daty zaświadczenie lekarskie traci ważność. Na tę okoliczność lekarz orzecznik wystawia odpowiednie zaświadczenie.

Ważne: Zaświadczenie lekarskie wydane w wyniku kontroli przez lekarza orzecznika ZUS jest traktowane na równi z zaświadczeniem stwierdzającym brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, wydanym w myśl art. 229 § 4 K.p. (art. 59 ust. 7 i 8 ustawy zasiłkowej).

Zaświadczenie to jest wystawiane w formie elektronicznej i przekazywane na elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS, który udostępnia je pracodawcy (płatnikowi składek). Zawiera ono:

datę wystawienia,
dane pracownika i płatnika składek,
datę ustania niezdolności do pracy,
identyfikator zaświadczenia lekarskiego, które traci ważność,
imię i nazwisko lekarza orzecznika ZUS wystawiającego zaświadczenie oraz oznaczenie oddziału ZUS,
informacje dla pracownika o odzyskaniu zdolności do pracy i konieczności doręczenia zaświadczenia pracodawcy nieposiadającemu profilu informacyjnego płatnika składek.

W tym ostatnim przypadku lekarz orzecznik ZUS przekazuje pracownikowi w dniu badania wydruk wystawionego przez siebie zaświadczenia albo wystawia je na formularzu wydrukowanym z systemu teleinformatycznego i opatruje podpisem i pieczątką.

Otrzymane zaświadczenie pracownik dostarcza pracodawcy, który nie posiada profilu informacyjnego płatnika składek.

Ponadto ZUS informuje lekarza wystawiającego zaświadczenie lekarskie o "skróceniu" przez lekarza orzecznika okresu orzeczonej przez niego niezdolności do pracy (art. 59 ust. 9a ustawy zasiłkowej).