Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 10 (604) z dnia 10.05.2024

Limit zasiłku opiekuńczego w przypadku adopcji dziecka

1) Pracownik wraz z żoną zamierzają adoptować dziecko. Od 1 kwietnia 2024 r. sąd ustanowił ich prawnymi opiekunami (wcześniej funkcję tę pełnili rodzice zastępczy, u których dziecko przebywało do końca marca 2024 r.). Ile dni zasiłku opiekuńczego im przysługuje, jeśli rodzice zastępczy wykorzystali w bieżącym roku kilka dni opieki?

Przysługujący pracownikowi i jego żonie limit opieki w 2024 r. należy naszym zdaniem pomniejszyć o dni zasiłku opiekuńczego wypłaconego w bieżącym roku rodzicom zastępczym.

Pracownikowi, który został zwolniony od wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, przysługuje zasiłek opiekuńczy w wymiarze:

• 60 dni w roku kalendarzowym, jeśli opieki wymaga chore dziecko w wieku do ukończenia 14 lat albo dziecko w wieku do ukończenia 8 lat w razie:
• nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2024 r. poz. 338), lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,
• porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,
• pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne,
• 14 dni w roku kalendarzowym, gdy opieki wymaga chore dziecko, które ukończyło 14 lat (w ramach opieki nad innym chorym członkiem rodziny).

Łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi chorymi członkami rodziny zasiłek opiekuńczy przysługuje za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym (w tym limicie uwzględnia się także dni opieki nad dziećmi z niepełnosprawnością). Wskazane limity nie zależą od liczby osób uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki.

Pracownik, ubiegając się o zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem, we wniosku Z-15A zamieszcza m.in.:

• dane dziecka, nad którym sprawuje opiekę,
• dane drugiego rodzica dziecka (matki lub ojca dziecka), ewentualnie dane małżonka, jeśli nie jest rodzicem dziecka oraz
• informację, czy drugi rodzic (małżonek) korzystał w bieżącym roku z zasiłku opiekuńczego, z jakiego tytułu i w jakim wymiarze.

W okolicznościach z pytania opiekunami prawnymi dziecka do 31 marca 2024 r. byli rodzice zastępczy, a od 1 kwietnia 2024 r. są pracownik wraz z małżonką. Rodzice zastępczy w bieżącym roku byli już uprawnieni do zasiłku opiekuńczego na to dziecko, zatem uważamy, że pracownikowi i jego żonie przysługuje limit dni opieki pomniejszony o dni wykorzystane przez rodziców zastępczych. Ponieważ wniosek Z-15A nie zawiera oddzielnej sekcji umożliwiającej wpisanie danych wcześniejszych opiekunów prawnych dziecka, pracownik stosowną informację w tym zakresie powinien zamieścić w sekcji "Uwagi", podając, że dziecko do 31 marca 2024 r. przebywało w rodzinie zastępczej (imiona i nazwiska oraz adres rodziców zastępczych, o ile są mu znane te dane).

Przyjmujemy założenia z pytania oraz dodatkowo zakładamy, że wcześniejszy opiekun prawny dziecka, które ma 5 lat w styczniu 2024 r. przez 10 dni sprawował nad tym dzieckiem osobistą opiekę z powodu jego choroby, nabywając prawo do zasiłku opiekuńczego.

Obecni opiekunowie prawni w 2024 r. mogą jeszcze skorzystać z zasiłku opiekuńczego łącznie przez 50 dni, tj. 60 dni - 10 dni.

2) Czy w momencie adopcji dziecka, o którym mowa w pytaniu 1, pracownikowi i jego małżonce będzie w 2024 r. przysługiwał nowy pełny limit zasiłku opiekuńczego? Nadmieniamy, że dziecku zostaną zmienione dane osobowe, tj. PESEL i nazwisko.

Naszym zdaniem rodzicom adopcyjnym w 2024 r. nie będzie przysługiwał nowy pełny limit zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. To, że w wyniku adopcji zostanie wydany dziecku nowy akt urodzenia, zmieniony PESEL, nazwisko nie zmienia faktu, że rodzice adopcyjni (a także wcześniejsi rodzice zastępczy) w bieżącym roku korzystali już na to dziecko z zasiłku opiekuńczego. Skutkiem tego jest pomniejszenie przysługującego limitu o dni już wykorzystane. Inne rozstrzygnięcie stawiałoby takich rodziców w uprzywilejowanej sytuacji w stosunku do rodziców biologicznych bądź zastępczych.

Co prawda we wniosku Z-15A wnioskodawca będzie zobowiązany podać nowe dane dziecka, jednakże w sekcji "Uwagi" powinien zamieścić informację, iż w bieżącym roku korzystał już na nie z zasiłku opiekuńczego. Składając wniosek o zasiłek opiekuńczy, wnioskodawca oświadcza, że dane zawarte we wniosku podał zgodnie z prawdą oraz że jeśli ulegną one zmianie, zobowiązuje się poinformować o nich płatnika zasiłku.

Zgodnie z art. 63 ust. 1 i 2 ustawy zasiłkowej, z wnioskiem o ustalenie uprawnień do zasiłku może wystąpić do ZUS:

• ubezpieczony, jeżeli uważa, że zostały naruszone jego uprawnienia w tym zakresie, a także
• płatnik składek, np. w przypadku sporu z ubezpieczonym albo w razie wątpliwości w zakresie prawa do świadczenia lub jego wysokości.

Od decyzji ZUS wydanej w tej sprawie przysługuje prawo odwołania do sądu, zgodnie z zawartym w niej pouczeniem.

Zwracamy uwagę! Osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego (art. 84 ust. 1 ustawy o sus). Jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie m.in. z winy ubezpieczonego, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej (art. 63 ust. 2 ustawy zasiłkowej).