Wypłata pracownikowi zasiłku opiekuńczego za czas opieki nad chorym rodzicem

1) W jakich okolicznościach pracownik może ubiegać się o wypłatę zasiłku za czas opieki sprawowanej nad chorym ojcem?

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad innym chorym członkiem rodziny (art. 32 ust. 1 pkt 3 ustawy zasiłkowej). Długość okresu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu pozostaje bez wpływu na prawo do zasiłku opiekuńczego, gdyż przysługuje ono bez okresu wyczekiwania.

Za członka rodziny, nad którym sprawowanie opieki uprawnia do zasiłku, uważa się małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat, o ile pozostają z pracownikiem we wspólnym gospodarstwie domowym w okresie sprawowania opieki (art. 32 ust. 2 ustawy zasiłkowej). Warunek ten uważa się za spełniony także wówczas, gdy pracownik pozostaje z chorym we wspólnym gospodarstwie domowym tylko przez okres choroby.

Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeśli poza pracownikiem są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę choremu (art. 34 ustawy zasiłkowej). Przy czym za domownika mogącego zapewnić opiekę nie uważa się m.in. osoby:

całkowicie niezdolnej do pracy,
chorej,
która ze względu na wiek jest niesprawna fizycznie lub psychicznie,
będącej pracownikiem odpoczywającym po pracy na nocnej zmianie,
prowadzącej gospodarstwo rolne,
prowadzącej działalność pozarolniczą (por. pkt 265 komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej).

Jeżeli więc we wspólnym gospodarstwie domowym z chorym ojcem pozostaje matka pracownika, która z uwagi na wiek lub ograniczenia fizyczne nie może sprawować nad nim opieki, to uznaje się, że nie ma innego członka rodziny mogącego zapewnić opiekę. Podobnie będzie, gdy z chorym rodzicem mieszka np. rodzeństwo pracownika, które pozostaje w zatrudnieniu lub prowadzi działalność gospodarczą.

Liczba dni zasiłku opiekuńczego jest ograniczona w ciągu roku kalendarzowego i zależy od tego nad kim sprawowana jest opieka. W przypadku opieki nad chorym członkiem rodziny zasiłek przysługuje nie dłużej niż 14 dni w roku kalendarzowym (art. 33 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej). Limit ten obowiązuje niezależnie od liczby osób uprawnionych do zasiłku i członków rodziny wymagających opieki. Co istotne, jest on wliczany do okresu 60 dni w roku kalendarzowym przewidzianych na opiekę nad dziećmi w wieku do 14 lat i do okresu 30 dni w roku kalendarzowym przewidzianych na opiekę nad dziećmi do ukończenia 18 lat legitymującymi się odpowiednim orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności.

Ważne: Przy ocenie, czy w danym roku kalendarzowym nie został przez pracownika wykorzystany przysługujący limit dni opieki, bierze się pod uwagę wszystkich członków jego rodziny korzystających w danym roku kalendarzowym z tego świadczenia oraz osób w rodzinie wymagających opieki.

W sytuacji, gdy rodzic pracownika jest chory, a lekarz leczący uzna, iż wskazana jest nad nim opieka drugiej osoby, powinien wystawić odpowiednie zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy z powodu konieczności sprawowania opieki, tj. e-ZLA (lub ZUS ZLA - do 30 listopada 2018 r.).

Co ważne, jeśli pracownik na co dzień nie mieszka z rodzicami, to powinien zwrócić uwagę, aby lekarz w danych adresowych ubezpieczonego wpisał adres faktycznego pobytu w okresie sprawowania opieki (np. adres zamieszkania rodzica), co wynika z objaśnień zawartych na druku zaświadczenia lekarskiego e-ZLA.

Druk Z-15B dostępny jest w serwisie
www.druki.gofin.pl.

Przyznanie i wypłata zasiłku opiekuńczego następuje po złożeniu przez pracownika, oprócz zaświadczenia lekarskiego, także wniosku o zasiłek zawierającego zakres danych, o których mowa w załączniku nr 6 do rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków... (Dz. U. z 2017 r. poz. 87). W tym celu można skorzystać z przygotowanego przez ZUS druku Z-15B.

Ważne: Wypłata zasiłku następuje w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń, z tym że nie później niż w ciągu 30 dni od daty złożenia przez pracownika dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłku.

Miesięczna wysokość zasiłku opiekuńczego wynosi 80% podstawy jego wymiaru. Przysługuje on pracownikowi w wysokości 1/30 tej podstawy za każdy dzień sprawowania osobistej opieki, w tym również za dni wolne od pracy, objęte zaświadczeniem lekarskim.

Poniżej przedstawiamy sytuacje, jakie mogą wystąpić w praktyce, w związku z ubieganiem się pracownika o wypłatę zasiłku opiekuńczego, przy założeniu, że w czasie sprawowania opieki nie ma innego członka rodziny pozostającego z chorym we wspólnym gospodarstwie domowym.

Przykład

Pracownik w okresie od maja do sierpnia br. wykorzystał łącznie 50 dni opieki nad chorym dzieckiem w wieku 10 lat. Na początku listopada br. wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego za 14 dni sprawowania opieki nad chorym ojcem. Pracownik nabył prawo do zasiłku opiekuńczego tylko za 10 dni opieki, tj. do wyczerpania limitu 60 dni w roku kalendarzowym.

Przykład

Pracownik przez 7 dni października br. sprawował opiekę nad chorym ojcem i z tego tytułu wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego. Jego brat w bieżącym roku wykorzystał już 9 dni zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorą matką. Ponieważ matka i ojciec należą do członków rodziny pracownika oraz jego brata, przysługuje mu prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym ojcem tylko za 5 dni, tj. do wyczerpania limitu 14 dni w roku kalendarzowym.

Przykład

Pracownica wystąpiła w listopadzie br. o zasiłek opiekuńczy za 10 dni sprawowania opieki nad chorym ojcem. W 2018 r. otrzymała już zasiłek opiekuńczy za 7 dni opieki nad chorą babką, a jej mężowi wypłacono zasiłek opiekuńczy za 5 dni z tytułu sprawowania opieki także nad chorym ojcem.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje pracownicy tylko za 2 dni opieki, gdyż ona i jej mąż otrzymali już w 2018 r. zasiłek opiekuńczy łącznie za 12 dni (7 dni + 5 dni) opieki nad innymi chorymi członkami rodziny.

2) Czy pracownikowi będzie przysługiwał zasiłek opiekuńczy, jeżeli w czasie pobytu rodzica w szpitalu będzie przebywał razem z nim, sprawując dodatkową opiekę? Mamy wątpliwości, gdyż rodzic pracownika będzie miał zapewnioną całodobową opiekę medyczną.

Odpowiedź na pytanie uzależniona jest od tego, czy pracownik otrzyma zaświadczenie lekarskie o konieczności sprawowania osobistej opieki na chorym rodzicem przebywającym w szpitalu. Jeśli tak, to oznacza, że lekarz leczący uznał, iż jego opieka w szpitalu jest niezbędna. Wówczas pracownikowi należy wypłacić zasiłek opiekuńczy (oczywiście, o ile spełnia pozostałe warunki uprawniające go do tego zasiłku, o których mowa w odpowiedzi na pytanie 1). Pracodawca nie powinien tego kwestionować. Nie ma przy tym znaczenia, że rodzic przebywający w szpitalu ma zapewnioną opiekę personelu medycznego.