Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 11 (437) z dnia 1.06.2017

Odprawa pośmiertna po zmarłym pracowniku objętym grupowym ubezpieczeniem na życie

Zmarły pracownik był objęty grupowym ubezpieczeniem na życie, w którego kosztach partycypował pracodawca. Czy małżonkowi zmarłego przysługuje odprawa pośmiertna?

Kwestię wypłaty odprawy pośmiertnej reguluje art. 93 K.p. przewidując w § 7, że nie przysługuje ona małżonkowi i innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej po zmarłym pracowniku, jeśli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową jest nie niższe niż odprawa pośmiertna obliczona zgodnie z art. 93 § 2 i 6 K.p.

Wskazany przepis art. 93 § 7 K.p. to wyjątek od zasady nakazującej wypłatę odprawy pośmiertnej, a więc należy wykładać go ściśle. Ustawodawca posługując się zwrotem: "jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie" nie pozostawia dużej możliwości interpretacyjnej. Jak wyjaśnił Minister Pracy i Polityki Społecznej w odpowiedzi z 25 marca 2011 r. na interpelację poselską nr 21116, przepis ten zwalnia pracodawcę z wypłaty odprawy, gdy pracodawca zawarł polisę ubezpieczenia pracownika na życie i ponosił związane z tym koszty, odprowadzając z własnych środków wymaganą składkę. Nie obejmuje zaś sytuacji, w których pracodawca zawarł z zakładem ubezpieczeń umowę o tzw. ubezpieczenia grupowe pracowników, w ramach którego składki na te ubezpieczenia były potrącane z wynagrodzeń pracowników.

W dyspozycji omawianego przepisu nie mieszczą się zatem przypadki, w których pracodawca doprowadził do zawarcia polis ubezpieczenia na życie pracowników, a następnie ograniczył swoją rolę do potrącania wymaganych składek z wynagrodzenia za pracę pracowników. Podobnie należy oceniać sytuację firm, które zorganizowały ubezpieczenie grupowe i partycypują w nim częściowo, potrącając pozostałą część składki z wynagrodzenia pracowników, którzy przystąpili do programu ubezpieczeń dobrowolnych. Wyjątek wystąpi w jednym przypadku - gdy polisa wyraźnie określa wysokość składki z podziałem na poszczególne zdarzenia ubezpieczeniowe, w gronie których wyodrębnia śmierć pracownika, a z uzgodnień dokonanych na piśmie przy zawieraniu ubezpieczenia wynika, że składka z tytułu tego zdarzenia ubezpieczeniowego jest w całości pokrywana ze środków pracodawcy. Nie mniej istotne jest to, aby móc udowodnić zgodność tych postanowień z praktyką po zawarciu polisy. Tylko w takich okolicznościach można przyjąć, że pomimo częściowego partycypowania w kosztach całego ubezpieczenia, pracodawca ubezpieczył pracownika na życie i może skorzystać ze zwolnienia z obowiązku wypłaty odprawy w zakresie, w jakim roszczenia członków rodziny pracownika zostały zaspokojone przez ubezpieczyciela. W pozostałych przypadkach doprowadzenie do zawarcia polisy i częściowe pokrywanie ze środków firmy składek na ubezpieczenie pracownika, bez jednoznacznego określenia które ryzyka ubezpieczeniowe są finansowane przez pracodawcę, nie daje podstaw do zwolnienia się z obowiązku wypłaty odprawy.

Zmarła pracownica z 19-letnim stażem pracy. Zatrudnieni mają dodatkowe ubezpieczenie na życie, które obejmuje m.in. wypłatę świadczenia w związku ze śmiercią osoby ubezpieczonej. Zawarta polisa wskazuje na wysokość składki z podziałem na poszczególne zdarzenia ubezpieczeniowe. Wynika z niej wprost, iż np. składka z tytułu śmierci wynosi 3,95 zł. Pozostałe zdarzenia ubezpieczeniowe też są określone kwotowo i łącznie generują składkę na poziomie 58,90 zł, z czego pracodawca finansuje 19,24 zł. W praktyce oznacza to, że ponad 2/3 kosztów miesięcznych ubezpieczenia pokrywała z własnych środków zmarła pracownica. Wysokość odprawy pośmiertnej, obliczona jako 6-krotność miesięcznego wynagrodzenia za pracę wynosi 24.003,66 zł, a wysokość świadczenia należnego od ubezpieczyciela 23.400 zł.

Jeśli z umowy, na podstawie której pracownica została objęta ubezpieczeniem nie wynika, iż składkę od ryzyka śmierci pokrywa pracodawca, nie można czynić takiego domniemania. Pracodawca jest wówczas zobowiązany do wypłaty pełnej odprawy pośmiertnej, pomimo że opłacając częściowo składkę na ubezpieczenie pracownicze ponosił koszty przekraczające wysokość składki z tytułu ryzyka - śmierci pracownicy. Udział pracodawcy w około 1/3 kosztów ubezpieczenia nie może być stawiany na równi z sytuacją, w której pracodawca ubezpiecza pracownika na życie. W związku z tym wypłata rodzinie pracownicy różnicy między świadczeniem od ubezpieczyciela a wysokością odprawy należnej zgodnie z art. 93 K.p. w kwocie 603,66 zł byłaby działaniem niezgodnym z prawem.

Odprawę pośmiertną dzieli się w częściach równych pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny. Jeżeli po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, przysługuje mu odprawa w wysokości połowy kwoty określonej w art. 93 § 2 K.p.

Przyjmujemy założenia z poprzedniego przykładu oraz, że poza mężem, który otrzyma kwotę 23.400 zł od ubezpieczyciela, pracownica miała też troje dzieci kwalifikujących się do renty rodzinnej. A zatem 4 osoby są uprawnione do odprawy pośmiertnej po zmarłej pracownicy. Pracodawca jest obowiązany do wypłaty odprawy w wysokości 24.003,66 zł podzielonej na 4 osoby, wliczając męża zmarłej pracownicy.