Gazeta Podatkowa nr 15 (1160) z dnia 19.02.2015

Umowa na czas określony a prawo do zasiłku macierzyńskiego

Aby przyjście dziecka na świat uprawniało jego matkę do skorzystania z zasiłku macierzyńskiego, poród powinien nastąpić, co do zasady, w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Co jednak, gdy termin porodu przypada po dniu, do którego została zawarta umowa na czas określony? Z reguły umowa taka z mocy prawa jest przedłużana do dnia porodu, co tym samym umożliwia skorzystanie z zasiłku macierzyńskiego, choć istnieją pewne wyjątki od tej zasady.

Ogólna reguła

Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy m.in. jako okres urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego. Matka dziecka może z niego skorzystać, o ile przyszło ono na świat w okresie, kiedy podlegała ubezpieczeniu chorobowemu albo przebywała na urlopie wychowawczym. Tak wynika z art. 29 ust. 1 pkt 1 oraz ust. 5 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

W przypadku pracownicy, aby mogła ona uzyskać prawo do zasiłku macierzyńskiego, poród powinien więc nastąpić w trakcie trwającego stosunku pracy. Nawet jeśli następnego dnia po porodzie zostanie on rozwiązany, świadczenie to nadal będzie jej przysługiwało, aż do wykorzystania pełnego okresu odpowiadającego okresowi podstawowego urlopu macierzyńskiego, a także - o ile wystąpi z takim wnioskiem - dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego.

Kalkulator urlopów macierzyńskich i rodzicielskiego dostępny jest w serwisie www.kalkulatory.gofin.pl.

Wyjątek od zasady

Mimo wyraźnego wymogu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu w dniu porodu, dla celów uzyskania prawa do zasiłku macierzyńskiego ustawodawca przewidział pewne odstępstwo od tej zasady. Za sprawą art. 30 ustawy zasiłkowej, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:

• wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo
   
• z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu,

zasiłek macierzyński przysługuje również wówczas, gdy dziecko przyjdzie na świat po ustaniu ubezpieczenia chorobowego.

Co więcej, jeśli pracownicy, z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, nie zapewniono innego zatrudnienia, do dnia porodu może ona korzystać z zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Przedłużenie stosunku pracy

Co jednak, gdy umowa o pracę została zawarta na czas określony, a jej końcowy okres przypada przed terminem porodu? Z przedstawionej wcześniej reguły wynika, iż przyjście dziecka na świat po ustaniu stosunku pracy, poza wspomnianymi szczególnymi przypadkami, uniemożliwia nabycie uprawnienia do zasiłku macierzyńskiego. Ustawodawca przewidział jednak jeszcze inne rozwiązanie.

W myśl art. 177 § 3 Kodeksu pracy umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie 3. miesiąca ciąży, ulega z mocy prawa przedłużeniu do dnia porodu. W efekcie poród następuje w ostatnim dniu zatrudnienia (ubezpieczenia), a tym samym zostaje spełniony warunek nabycia uprawnień do zasiłku macierzyńskiego, w tym za okres po ustaniu ubezpieczenia (art. 30 ust. 4 ustawy zasiłkowej).

Umowa bez przedłużenia

Nie każda pracownica może jednak z tego przywileju skorzystać. Nie chodzi tu tylko o wymagany (na ostatni dzień zatrudnienia wynikający z umowy o pracę) stan ciąży, wynoszący ponad 3 miesiące. W świetle bowiem § 3¹ powołanego wcześniej art. 177 Kodeksu pracy, stosownego przedłużenia do dnia porodu nie stosuje się do umowy o pracę na czas określony zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Taka umowa, w każdym przypadku, bez względu na stan ciąży pracownicy świadczącej pracę na zastępstwo, ulega zatem rozwiązaniu z dniem powrotu do pracy osoby zastępowanej.

Nie oznacza to jednak, że kobieta zatrudniona na zastępstwo w ogóle nie może korzystać z zasiłku macierzyńskiego. Stosowne uprawnienia uzyska jednak wyłącznie wówczas, gdy jej dziecko przyjdzie na świat przed powrotem do pracy zastępowanej osoby. Poród choćby następnego dnia po zakończeniu umowy na zastępstwo (a więc już po ustaniu tytułu ubezpieczenia) skutkować będzie odmową prawa do tego świadczenia.

Podobnie przedłużenia umowy do dnia porodu w oparciu o art. 177 § 3 Kodeksu pracy nie stosuje się do umowy o pracę zawartej z pracownikiem tymczasowym. Tak wynika z art. 13 ust. 3 ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. z 2003 r. nr 166, poz. 1608 ze zm.).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159)

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502)