Zasiłek macierzyński dla pracownicy prowadzącej jednocześnie działalność gospodarczą

1) Pracownica zatrudniona na 1/2 etatu, prowadzi równocześnie działalność gospodarczą. Obecnie jest ona w czwartym miesiącu ciąży. Z tytułu działalności podlega obowiązkowym ubezpieczeniom, nie wniosła o dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Czy przystąpienie do tego ubezpieczenia będzie uprawniało ją do zasiłku macierzyńskiego z dwóch tytułów? Jeśli tak, to w jaki sposób zostanie ustalona podstawa wymiaru zasiłku?

Jeżeli pracownica urodzi dziecko w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu z obydwu tytułów, to będzie uprawniona do dwóch zasiłków macierzyńskich.

Tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (w tym do ubezpieczenia chorobowego) jest umowa o pracę. Jeżeli przychód z umowy o pracę podlegający oskładkowaniu wynosi w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, to ubezpieczenia emerytalne i rentowe z działalności są dobrowolne. Osoba taka nie może wówczas przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z działalności. Jeśli jednak z tytułu umowy o pracę uzyskuje niższy przychód, o którym mowa wyżej, to prowadzenie działalności stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych. W takim przypadku istnieje możliwość przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Jeśli pracownica, o której mowa w pytaniu, z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wniesie o dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, to po urodzeniu dziecka otrzyma zasiłek macierzyński z każdego tytułu ubezpieczenia chorobowego.

Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego z tytułu umowy o pracę

Podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie uzyskane przez pracownicę za okres 12 miesięcy kalendarzowych (a jeżeli jest zatrudniona krócej - pełnych miesięcy kalendarzowych) poprzedzających miesiąc, w którym rozpocznie korzystanie z urlopu macierzyńskiego (art. 36 ust. 1 i 2 ustawy zasiłkowej). Najczęściej jest to dzień porodu. Z tym, że jeśli przed porodem pracownica korzysta z zasiłku chorobowego, to do podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego zostanie przyjęte wynagrodzenie za miesiące poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy z powodu choroby (art. 43 ustawy zasiłkowej). Podstawy wymiaru nie ustala się bowiem na nowo, jeśli pomiędzy okresami pobierania zasiłków (także różnego rodzaju) nie było przerwy lub przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.

Podstawa wymiaru zasiłku z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej

Do podstawy przyjmuje się przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku (urodzenie dziecka) - art. 48 ustawy zasiłkowej. Jeżeli ubezpieczenie chorobowe trwało krócej - za pełne kalendarzowe miesiące tego ubezpieczenia.

Za przychód uwzględniany w podstawie wymiaru zasiłku uważa się kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe. Jeśli przed porodem ubezpieczona korzysta z zasiłku chorobowego, to do obliczenia zasiłku macierzyńskiego przyjmuje się podstawę wymiaru zasiłku chorobowego (tak, jak w przypadku ubezpieczenia pracowniczego).

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (także na ubezpieczenie chorobowe) osoby prowadzącej działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (odpowiednio 30% minimalnego wynagrodzenia). Przy czym podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (art. 20 ust. 3 ustawy o sus). W bieżącym roku nie może przekraczać 9.365 zł miesięcznie.

Pracownica zatrudniona od 2 stycznia 2014 r. na 1/2 etatu otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości 1.400 zł. Ponadto od kilku lat prowadzi działalność gospodarczą i z tego tytułu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, a do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przystąpiła od 1 lipca 2014 r. Składki na ubezpieczenia społeczne z działalności opłaca od zadeklarowanej kwoty 3.000 zł.

W dniu 22 września 2014 r. ubezpieczona urodziła dziecko, nabywając od tego dnia prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, jak też ubezpieczenia jako osoba prowadząca działalność gospodarczą.

Zakładając, że przed porodem nie korzystała z wynagrodzenia (zasiłku) chorobowego, to podstawę wymiaru przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego ustalono:

• z umowy o pracę: [(1.400 zł - 191,94 zł) x 8 m-cy] : 8 m-cy = 1.208,06 zł,
   
• z prowadzonej działalności: [(3.000 zł - 411,30 zł) x 2 m-ce] : 2 m-ce = 2.588,70 zł.

2) W jaki sposób zostałaby ustalona podstawa wymiaru zasiłku, gdyby pracownica przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z działalności na kilka dni przed porodem?

Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej stanowiłaby podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, po uzupełnieniu do pełnej miesięcznej kwoty, od której zostałaby opłacona składka gdyby ubezpieczenie chorobowe trwało cały miesiąc.

W razie urodzenia dziecka w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego, co do zasady, podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% (art. 49 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej). Jednakże w myśl art. 49 ust. 2 ustawy zasiłkowej, w sytuacji gdy niezdolność do pracy (tu nabycie prawa do zasiłku) powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, a okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się nie później niż 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, przy ustaleniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego stosuje się odpowiednio przepis art. 37 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Oznacza to, że do obliczenia podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się przychód za pierwszy kalendarzowy miesiąc ubezpieczenia, po uzupełnieniu do pełnej miesięcznej kwoty, od której zostałaby opłacona składka na ubezpieczenie chorobowe, gdyby ubezpieczony podlegał temu ubezpieczeniu przez pełny miesiąc kalendarzowy. Przychód ulega uzupełnieniu także za okres niezdolności do pracy przypadającej w pierwszym kalendarzowym miesiącu ubezpieczenia chorobowego, za który ubezpieczony ma prawo do zasiłku. Kwota uzupełnionego przychodu, która zostanie przyjęta jako podstawa wymiaru zasiłku nie może przekraczać kwoty 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71% (por. ust. 267 komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej).

Powyższy sposób ustalania podstawy wymiaru zasiłku stosuje się również w przypadku przedstawionym w pytaniu, tj. gdy ubezpieczenie chorobowe z innego tytułu nie ustało, ale trwa równolegle. Przykładowo gdyby pracownica przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z działalności od 10 września 2014 r. i dziecko urodziła 13 września br. oraz jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w tym chorobowe za wrzesień 2014 r. zadeklarowała kwotę 1.000 zł, to do obliczenia zasiłku macierzyńskiego ZUS przyjąłby kwotę 2.157,25 zł, według wyliczenia: 1.000 zł - 137,10 zł = 862,90 zł; 862,90 zł : 12 dni x 30 dni = 2.157,25 zł.