Zasiłek macierzyński w razie rezygnacji z urlopu lub łączenia go z pracą

Wysokość zasiłku macierzyńskiego przed 17 czerwca 2013 r. wynosiła wyłącznie 100% podstawy wymiaru tego świadczenia. Z tym dniem jednak, za sprawą wprowadzenia do katalogu urlopów z tytułu macierzyństwa urlopu rodzicielskiego, została ona zróżnicowana. Może wynosić 60%, 80% lub 100% podstawy wymiaru zasiłku. Ponadto niekiedy istnieje konieczność wypłaty wyrównania zasiłku, a gdy ubezpieczony łączy korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego z pracą w macierzystym zakładzie pracy, zasiłek macierzyński ulega stosownemu zmniejszeniu.

Nie zawsze 100%

Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres:

podstawowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego,
dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego,

co do zasady wynosi 100% podstawy wymiaru tego świadczenia.

Za okres urlopu rodzicielskiego natomiast zasiłek macierzyński jest wypłacany w dużo niższej wysokości, stanowiącej 60% podstawy wymiaru zasiłku.

Tak wynika z art. 31 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową, który jednocześnie w ust. 3 przewiduje możliwość otrzymywania zasiłku macierzyńskiego za wszystkie wymienione wcześniej urlopy w jednakowej wysokości wynoszącej 80% podstawy wymiaru tego świadczenia. Przy czym jest to możliwe wyłącznie wówczas, gdy o pełny wymiar wszystkich tych urlopów lub o zasiłek za okres odpowiadający tym urlopom ubezpieczony wystąpi w trybie określonym w art. 179¹ lub 182⁴ Kodeksu pracy, tj. przed upływem 14 dni odpowiednio po:

porodzie lub
przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka albo
przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.

Co prawda w katalogu urlopów, za które przysługuje zasiłek macierzyński, znajduje się również urlop ojcowski, jednak w jego przypadku miesięczne świadczenie wynosi wyłącznie 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Stawka dzienna świadczenia

Zasiłek macierzyński przysługuje za każdy dzień urlopu z tytułu macierzyństwa (okresu odpowiadającego temu urlopowi), nie wyłączając dni wolnych od pracy. Aby obliczyć wysokość świadczenia, liczbę dni należnego okresu mnoży się przez tzw. stawkę dzienną tego świadczenia, którą stanowi jedna trzydziesta część podstawy wymiaru zasiłku (patrz wzór nr 1).

Przykładowo, gdy zasiłek macierzyński przysługuje w wysokości 80% podstawy jego wymiaru, za każdy dzień należnego urlopu macierzyńskiego ubezpieczonemu wypłacana jest kwota będąca wynikiem działania: PWZ × 80% : 30.

Niekiedy konieczne wyrównanie

Jeżeli ubezpieczony korzysta z zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80% podstawy wymiaru świadczenia, po rezygnacji z tego świadczenia za okres odpowiadający okresowi:

dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze lub jego części albo
urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze,

przysługuje mu jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru zasiłku. Przy czym, w świetle art. 31 ust. 4 ustawy zasiłkowej, jest ono naliczane i wypłacane pod warunkiem niepobrania zasiłków macierzyńskich za okres odpowiadający okresom tych urlopów np. przez drugiego z rodziców.

Za każdy dzień, za który ubezpieczony otrzymał zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku, przysługuje mu wyrównanie w wysokości różnicy między 100% a 80% stawką dzienną zasiłku. Kwotę należnego wyrównania można obliczyć według wzoru nr 2.

Łączenie urlopu z pracą

Kodeks pracy, a dokładnie jego art. 182¹ § 5, daje pracownikowi możliwość łączenia korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, przy czym w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Wówczas dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy.

Przepis ten ma odpowiednie zastosowanie do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego (art. 182^1a § 6 oraz art. 183 § 4 Kodeksu pracy).

Łączenie urlopu z pracą przekłada się jednak na wysokość należnego pracownikowi zasiłku macierzyńskiego. W świetle art. 29 ust. 7 ustawy zasiłkowej pomniejsza się ją proporcjonalnie do wymiaru czasu świadczonej pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu.

Chcąc obliczyć wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres łączenia przebywania pracownicy np. na dodatkowym urlopie macierzyńskim z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, konieczne jest ustalenie zmniejszonej stawki dziennej zasiłku. W tym celu należy:

ustalić proporcję wymiaru świadczonej na urlopie pracy w stosunku do obowiązującego danego pracownika wymiaru czasu pracy (patrz wzór nr 3),

a następnie

zmniejszyć stawkę dzienną zasiłku o wartość odpowiadającą tej proporcji (patrz wzór nr 4).

Stosowne obniżenie wysokości zasiłku macierzyńskiego polega więc na proporcjonalnym zmniejszeniu obliczonej stawki dziennej zasiłku, a nie procentowej wartości podstawy jego wymiaru. Choć w zasadzie z wyliczenia wychodzi taka sama kwota, niekiedy z groszową różnicą.

Przykład

Pracownica, korzystająca z zasiłku chorobowego przed porodem, w dniu 15 listopada 2013 r. urodziła dziecko. Kilka dni później wystąpiła z wnioskiem do swojego pracodawcy o udzielenie jej bezpośrednio po podstawowym urlopie macierzyńskim, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a następnie (bez dnia przerwy) urlopu rodzicielskiego, w pełnych przewidzianych w Kodeksie pracy wymiarach. Płatnik składek ustalił jej prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres wszystkich trzech urlopów, tj. odpowiednio:

podstawowego urlopu macierzyńskiego - od 15 listopada 2013 r. do 3 kwietnia 2014 r.,
dodatkowego urlopu macierzyńskiego - od 4 kwietnia do 15 maja 2014 r.,
urlopu rodzicielskiego - od 16 maja do 13 listopada 2014 r.

w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku.

Biorąc pod uwagę, iż podstawa ta, ustalona dla celów wypłaty zasiłku chorobowego, wynosiła 3.451,60 zł, za każdy dzień udzielonych urlopów, pracownica powinna otrzymać zasiłek macierzyński w wysokości 92,04 zł, co wynika z wyliczenia:

3.451,60 zł × 80% : 30 = 92,04 zł.

W ostatnim dniu kwietnia 2014 r., a więc zachowując termin nie krótszy niż 14 dni przed przystąpieniem do pracy, ubezpieczona zrezygnowała jednak z pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego, oświadczając jednocześnie, iż nie będzie z niego korzystał także ojciec dziecka. W tej sytuacji pracodawca powinien wypłacić pracownicy wyrównanie pobranego już świadczenia.

Ponieważ ubezpieczona zdążyła już pobrać zasiłek macierzyński do 30 kwietnia 2014 r. włącznie, a więc za 167 dni, otrzyma wyrównanie tego świadczenia w wysokości 3.842,67 zł, zgodnie z wyliczeniem:

92,04 zł × 167 dni = 15.370,68 zł - pobrany zasiłek,

3.451,60 zł × 100% : 30 = 115,05 zł - stawka dzienna należnego zasiłku,

115,05 zł × 167 dni = 19.213,35 zł - należny zasiłek,

19.213,35 zł - 15.370,68 zł = 3.842,67 zł - kwota wyrównania.

Pozostały do wypłaty zasiłek macierzyński za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, tj. za 15 dni maja 2014 r. ubezpieczona otrzyma już w prawidłowej, tj. 100% wysokości.

Przykładowe obliczenia wysokości zasiłku macierzyńskiego

**» gdy wniosek o urlop został złożony w trybie art. 179¹ Kodeksu pracy**
Rodzaj urlopu	Podstawa wymiaru zasiłku	Wysokość zasiłku (odpowiedni % podstawy wymiaru zasiłku)	Stawka dzienna zasiłku	Liczba dni zasiłku	Wysokość zasiłku	Gdy urlop łączony jest z pracą
						wymiar czasu pracy obowiązujący pracownika (WOCP)			1
						wymiar, w jakim podjął pracę w trakcie urlopu (WŚP)			0,5
						zmniejszona stawka dzienna zasiłku (ZSDZ)	liczba dni	wysokość zasiłku
(1)	(2)	(3)	(4) = (2) × (3) : 30	(5)	(6) = (4) × (5)	(7)	(8)	(9) = (7) × (8)
podstawowy urlop macierzyński	2.416,60 zł	80%	64,44 zł	140	9.021,60 zł	nie dotyczy
dodatkowy urlop macierzyński	2.416,60 zł	80%	64,44 zł	42	2.706,48 zł	32,22 zł*	42	1.353,24 zł
urlop rodzicielski	2.416,60 zł	80%	64,44 zł	182	11.728,08 zł	32,22 zł*	182	5.864,04 zł
Razem					23.456,16 zł

* P = 0,5 : 1 = 0,5, ZSDZ = 64,44 zł - 64,44 zł × 0,5 = 32,22 zł

**» gdy wniosek o urlop został złożony w innym trybie niż zgodnie z art. 179¹ Kodeksu pracy**
Rodzaj urlopu	Podstawa wymiaru zasiłku	Wysokość zasiłku (odpowiedni % podstawy wymiaru zasiłku)	Stawka dzienna zasiłku	Liczba dni zasiłku	Wysokość zasiłku	Gdy urlop łączony jest z pracą
						wymiar czasu pracy obowiązujący pracownika (WOCP)			1
						wymiar, w jakim podjął pracę w trakcie urlopu (WŚP)			0,25
						zmniejszona stawka dzienna zasiłku (ZSDZ)	liczba dni	wysokość zasiłku
(1)	(2)	(3)	(4) = (2) × (3) : 30	(5)	(6) = (4) × (5)	(7)	(8)	(9) = (7) x (8)
podstawowy urlop macierzyński	2.416,60 zł	100%	80,55 zł	140	11.277,00 zł	nie dotyczy
dodatkowy urlop macierzyński	2.416,60 zł	100%	80,55 zł	42	3.383,10 zł	60,41 zł*	42	2.537,22 zł
urlop rodzicielski	2.416,60 zł	60%	48,33 zł	182	8.796,06 zł	36,25 zł**	182	6.597,50 zł
Razem					23.456,16 zł

* P = 0,25 : 1 = 0,25, ZSDZ = 80,55 zł - 80,55 zł × 0,25 = 60,41 zł

** P = 0,25 : 1 = 0,25, ZSDZ = 48,33 zł - 48,33 zł × 0,25 = 36,25 zł

Wzory pomocne przy obliczeniu odpowiednich wartości zasiłku macierzyńskiego

1. Stawka dzienna zasiłku macierzyńskiego (SDZ): SDZ = PWZ × WP : 30

2. Kwota należnego wyrównania (W): W = [(PWZ × 100% : 30) × L] - [(PWZ × 80% : 30) × L]

3. Proporcja wymiaru świadczonej na urlopie pracy w
stosunku do obowiązującego danego pracownika wymiaru czasu pracy (P):

P=	WŚP
	WPCP

4. Zmniejszona stawka dzienna zasiłku (ZSDZ): ZSDZ = SDZ - SDZ × P

gdzie:

PWZ	-	podstawa wymiaru zasiłku
WP	-	wartość procentowa należnego świadczenia, tj. odpowiednio: 100%, 60% lub 80%
L	-	liczba dni wypłaconego świadczenia
WŚP	-	wymiar świadczonej pracy, tj. czasu pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu
WOCP	-	wymiar obowiązującego danego pracownika czasu pracy