Zasady obliczania okresu urlopu (zasiłku) macierzyńskiego

"Roczny" okres urlopów z tytułu macierzyństwa z prawem do zasiłku to przywilej, z którego mogą korzystać ubezpieczeni za sprawą zmian wprowadzonych z dniem 17 czerwca 2013 r. Przy udzielaniu tych urlopów obowiązują jednak pewne zasady, których niedochowanie skutkować może odmową prawa do danego świadczenia. O błąd nietrudno zwłaszcza wówczas, gdy z poszczególnych urlopów lub ich części naprzemiennie korzysta zarówno matka, jak i ojciec dziecka.

Biorąc pod uwagę wymiary "podstawowego" urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego, z prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres tych wszystkich urlopów można obecnie korzystać przez prawie pełny rok (52 tygodnie, tj. 364 dni), a nawet i dłużej, gdy na świat przyszło jednocześnie więcej niż jedno dziecko. Analogicznie sytuacja przedstawia się w razie przyjęcia na wychowanie dziecka (dzieci) w wieku do 7. lub - w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - 10. roku życia.

Kwestię tę reguluje art. 179¹-184 Kodeksu pracy oraz art. 29-31 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Konieczny wniosek

Podstawowy urlop macierzyński jest obligatoryjny. Przykładowo pracownica, która w okresie zatrudnienia urodziła dziecko, po przedłożeniu swojemu pracodawcy skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka uzyskuje prawo do 20 tygodni urlopu macierzyńskiego. Może z niego zrezygnować wyłącznie na poczet ubezpieczonego ojca wychowującego dziecko i to dopiero po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni tego urlopu po porodzie.

O dodatkowy urlop macierzyński, podobnie jak o urlop rodzicielski, mogą już na równych prawach ubiegać się oboje rodzice. Co więcej, mogą oni korzystać z tych urlopów naprzemiennie, a na urlopie rodzicielskim nawet przebywać jednocześnie, z tym zastrzeżeniem, że łączny wymiar wykorzystanego przez nich urlopu nie może przekroczyć jego 26-tygodniowego wymiaru.

W celu uzyskania dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego i/lub zasiłku macierzyńskiego za okres tych urlopów, co w sumie da możliwość wykorzystania pełnego "rocznego" świadczenia, konieczne jest wystąpienie na piśmie ze stosownym wnioskiem. Co do zasady, powinien on zostać złożony do płatnika składek (np. pracodawcy) lub zasiłku (np. ZUS) w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.

Kalkulator urlopów macierzyńskich i rodzicielskiego znajduje się na stronie internetowej naszego Wydawnictwa: www.gofin.pl.

Wymagana ciągłość

Zarówno sami ubezpieczeni, jak i płatnicy zasiłku macierzyńskiego muszą jednak pamiętać o zasadach udzielania urlopów dodatkowego macierzyńskiego i rodzicielskiego.

Otóż dodatkowy urlop macierzyński przysługuje bezpośrednio po wykorzystaniu podstawowego urlopu macierzyńskiego. Może być on udzielony jednorazowo albo w dwóch częściach przypadających bezpośrednio jedna po drugiej - w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności.

Podobnie jest z urlopem rodzicielskim, z tym wyjątkiem, że może być on udzielony nie więcej niż w trzech częściach, z których żadna nie może być krótsza niż 8 tygodni, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej - w wymiarze wielokrotności tygodnia.

Z przedstawionych reguł wynika, iż po rozpoczęciu korzystania z podstawowego urlopu macierzyńskiego musi być zachowana ciągłość między poszczególnymi urlopami lub jego częściami. Choćby nawet jednodniowa przerwa, także przypadająca na dzień wolny od pracy, skutkować będzie odmową udzielenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego lub ich części, a tym samym i prawa do zasiłku za okres tych urlopów.

Warto dodać, iż przerwa w wymienionych urlopach (pobieraniu zasiłku macierzyńskiego) może mieć miejsce wyłącznie wówczas, gdy urodzone dziecko wymaga opieki szpitalnej, a ubezpieczona wykorzystała już po porodzie 8 tygodni urlopu (zasiłku) macierzyńskiego. W takim przypadku, w świetle art. 181 Kodeksu pracy, pozostałą część tego urlopu (zasiłku) może ona wykorzystać w terminie późniejszym, po wyjściu dziecka ze szpitala.

Niezbędne dokumenty

W celu ustalenia uprawnień do zasiłku macierzyńskiego, zarówno dla pracowników, jak i pozostałych ubezpieczonych, konieczne jest przedłożenie płatnikowi zasiłków (odpowiednio płatnikowi składek lub ZUS) stosownych dokumentów. Są one zróżnicowane w zależności od tego, który z rodziców występuje o to świadczenie i za okres jakiego urlopu.

Szczegółowo zostały one wymienione w § 2 oraz § 9-20 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2012 r. poz. 444 ze zm.).

Przykład

Pani Katarzyna, która w okresie ciąży nie korzystała z zasiłku chorobowego, postanowiła przejść na urlop macierzyński na 3 tygodnie przed planowanym terminem porodu. Po złożeniu stosownego wniosku wraz z zaświadczeniem lekarskim określającym przewidywaną datę porodu pracodawca udzielił jej tego urlopu począwszy od 13 lutego 2014 r. Po porodzie, który miał miejsce w dniu 6 marca 2014 r., co zostało potwierdzone skróconym odpisem aktu urodzenia dziecka, pani Katarzyna będzie mogła wykorzystać pozostałą część tego urlopu do pełnych 20 tygodni. Jednocześnie pracownica poinformowała pracodawcę, iż z dodatkowego urlopu macierzyńskiego skorzysta jej mąż zatrudniony na umowę o pracę w innej firmie, a z urlopu rodzicielskiego będą korzystali na zmianę, tj. przez pierwsze 8 tygodni - ona, przez kolejne 8 tygodni - jej mąż i przez ostatnie 10 tygodni - znowu ona.

Przy założeniu, że wnioski o poszczególne urlopy i ich części zostaną złożone w ustawowym terminie, pracownicy i jej mężowi będzie przysługiwał zasiłek macierzyński za następujące okresy:

Rodzaj urlopu	Okres należnego zasiłku macierzyńskiego dla		Liczba wykorzystanych tygodni
Rodzaj urlopu	pracownicy	jej męża	Liczba wykorzystanych tygodni
podstawowy urlop macierzyński	od 13.02 do 2.07.2014 r.	-	20
dodatkowy urlop macierzyński	-	od 3.07 do 13.08.2014 r.	6
urlop rodzicielski	od 14.08 do 8.10.2014 r.	-	8
	-	od 9.10 do 3.12.2014 r.	8
	od 4.12.2014 r. do 11.02.2015 r.	-	10
Razem	od 13.02.2014 r. do 11.02.2015 r.		52

Urlop/zasiłek macierzyński należny także przed porodem

Przepisy Kodeksu pracy pozwalają pracownicy na skorzystanie z urlopu, a tym samym i zasiłku macierzyńskiego jeszcze przed porodem. Przy czym przed przewidywaną datą porodu może przypadać nie więcej niż 6 tygodni urlopu (zasiłku) macierzyńskiego. Po porodzie przysługuje wówczas urlop (zasiłek) niewykorzystany przed porodem, aż do wyczerpania pełnego jego wymiaru odpowiedniego do liczby urodzonych podczas tego porodu dzieci.

Jeżeli ubezpieczona nie korzysta z urlopu (zasiłku) macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu, pierwszym dniem należnego jej urlopu (zasiłku) macierzyńskiego jest dzień porodu.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159)

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)