Kiedy przysługuje wyrównanie zasiłku macierzyńskiego?

Zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego może być wypłacany odpowiednio w wysokości 100%, a następnie 60% podstawy wymiaru zasiłku, lub też w wysokości 80% tej podstawy. Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego może stanowić podstawę do wyrównania wypłaconego wcześniej zasiłku macierzyńskiego, jednak wyłącznie w określonych przez ustawodawcę przypadkach.

Wysokość zasiłku

Miesięczny zasiłek macierzyński wynosi odpowiednio:

100% podstawy wymiaru zasiłku - za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres:

urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego,
urlopu rodzicielskiego za okres odpowiednio do 6, 8 lub 3 tygodni,

60% podstawy wymiaru zasiłku - za pozostały okres urlopu rodzicielskiego,

albo

80% podstawy wymiaru zasiłku - za cały okres odpowiadający okresowi wszystkich wymienionych wyżej urlopów - po spełnieniu określonych warunków (patrz ramka).

Natomiast zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego przysługuje wyłącznie w wysokości 100% podstawy jego wymiaru.

Kwestię tę reguluje art. 31 ust. 1-3 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Rezygnacja z części świadczenia

Zatem to sam ubezpieczony, poprzez złożenie w odpowiednim czasie stosownego wniosku, może zadecydować, w jakiej wysokości będzie mu przysługiwał zasiłek macierzyński.

Warto jednak pamiętać, iż wystąpienie od razu o pełny wymiar wszystkich urlopów z tytułu macierzyństwa (zasiłku macierzyńskiego za okres tych urlopów), co - przy zachowaniu terminu na złożenie stosownego wniosku - przesądzi o wypłacie zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku, nie zobowiązuje ubezpieczonego do wykorzystania pełnego wymiaru tego świadczenia.

Kalkulator urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego dostępny jest w serwisie www.kalkulatory.gofin.pl.

Zarówno bowiem rodzic biologiczny, jak i adopcyjny może (w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy) zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego (zasiłku za okres tego urlopu) w całości albo w części. Może też dzielić się z drugim ubezpieczonym rodzicem/opiekunem dziecka korzystaniem z urlopu rodzicielskiego albo pobieraniem zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu.

Ponadto, po spełnieniu warunków określonych w art. 180 § 4 Kodeksu pracy, ubezpieczona, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni podstawowego urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej jego części na rzecz ubezpieczonego - ojca wychowującego dziecko.

Wyrównanie zasiłku

W przypadku rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w:

pełnym wymiarze albo
w wymiarze 26 tygodni,

przysługuje jednorazowe wyrównanie zasiłku macierzyńskiego pobranego w wysokości 80% podstawy wymiaru do 100% tej podstawy, pod warunkiem niepobrania zasiłku macierzyńskiego (np. przez drugiego z rodziców) za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wymiarze 26 tygodni (art. 31 ust. 4 ustawy zasiłkowej).

Należne jest ono nie tylko ubezpieczonej matce dziecka, ale również ubezpieczonemu ojcu dziecka, który korzystał z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego oraz części urlopu rodzicielskiego - w razie rezygnacji przez niego i przez matkę dziecka z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 26 tygodni. Ponadto wypłacane jest w przypadku braku prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze albo w wymiarze 26 tygodni, z powodu zgonu dziecka.

Jeśli natomiast ubezpieczona pobierająca zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru zrezygnuje z niego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 26 tygodni, na rzecz ojca dziecka, nie ma prawa do wyrównania zasiłku. Wówczas ubezpieczonemu ojcu dziecka zasiłek macierzyński przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru.

Wypłata wyrównania

Wspomniane jednorazowe wyrównanie wypłaca się w terminie wypłaty zasiłków, określonym w art. 64 ustawy zasiłkowej, a więc, gdy wypłaty dokonuje:

płatnik składek - w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów,
ZUS - na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień,

przy czym nie później w ciągu 30 dni od daty złożenia wniosku w sprawie rezygnacji z zasiłku za dalszy okres lub innego dokumentu niezbędnego do wypłaty wyrównania (np. w przypadku gdy płatnikiem zasiłku jest ZUS - zaświadczenie pracodawcy o terminie zaprzestania korzystania z urlopu rodzicielskiego).

Uprawnieni do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80% podstawy wymiaru tego świadczenia:

»	ubezpieczone będące pracownicami, które zgodnie z art. 179¹ Kodeksu pracy pisemny wniosek o udzielenie im bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze złożyły nie później niż w ciągu 21 dni po porodzie,
»	ubezpieczeni będący pracownikami, którzy zgodnie z art. 182⁴ Kodeksu pracy pisemny wniosek o udzielenie, bezpośrednio po urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze złożyli nie później niż 21 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej,
»	ubezpieczeni niebędący pracownikami, osoby pobierające zasiłek macierzyński za okres po ustaniu ubezpieczenia oraz osoby pobierające zasiłek macierzyński w czasie urlopu wychowawczego, które wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze złożyły nie później niż w ciągu 21 dni po porodzie lub przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.

Przykład

Pracownica urodziła dziecko w dniu 10 grudnia 2016 r., po czym 21 grudnia 2016 r. (a więc przed upływem 21 dni od dnia porodu) wystąpiła o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim przypadającym na okres od 10 grudnia 2016 r. do 28 kwietnia 2017 r. urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (32 tygodni), od 29 kwietnia do 8 grudnia 2017 r. Tym samym nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80% podstawy jego wymiaru.

W dniu 5 maja 2017 r. pracownica złożyła jednak pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z 26 tygodni urlopu rodzicielskiego. Jednocześnie oświadczyła, iż ojciec dziecka nie będzie korzystał z urlopu rodzicielskiego. W związku z tym przysługuje jej prawo do:

-	jednorazowego wyrównania wypłaconego zasiłku macierzyńskiego za okres od 10 grudnia 2016 r. do 30 kwietnia 2017 r. oraz
-	zasiłku macierzyńskiego za okres od 1 maja do 9 czerwca 2017 r., który nie został jeszcze wypłacony - w wysokości 100% podstawy wymiaru.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.)

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.)