Wpływ przestoju w pracy, w tym ze względów atmosferycznych, na wynagrodzenie pracowników

Czy pracownikowi za okres przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi przysługuje wynagrodzenie za pracę?

Ustawodawca nie definiuje pojęcia przestoju (art. 81 § 2 K.p.). Nie ulega jednak wątpliwości, że może go spowodować każda ze stron np. pracodawca, jeżeli nie zapewnił niezbędnych narzędzi i środków pracy, czy pracownik, który uszkodził maszynę. Przestój może też wystąpić z przyczyn od nich niezależnych, np. w związku z przerwą w dostawie mediów takich jak prąd, woda czy gaz.

W przypadkach typowych przestojów obowiązuje zasada, zgodnie z którą, o ile przestój nie jest zawiniony przez pracownika, zachowuje on za czas jego trwania prawo do wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania, czyli wynagrodzenia zasadniczego określonego w stawce godzinowej lub miesięcznej, a jeśli taki składnik nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania, 60% uzyskiwanego wynagrodzenia (art. 81 § 1 K.p.).

Ważne: W przypadku przestoju niezawinionego przez pracownika jego wynagrodzenie za dany miesiąc nie może być niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Wyjątek od przedstawionych wyżej reguł wystąpi w razie przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi. Prawo do wynagrodzenia za tego typu przestoje przysługuje pracownikom, zatrudnionym przy pracach uzależnionych od tych warunków, jeżeli regulacje płacowe tak stanowią (art. 81 § 4 K.p.). W tym kontekście należy pamiętać, że źródłem prawa pracy są nie tylko przepisy Kodeksu pracy, innych ustaw i rozporządzeń wykonawczych, ale też układy zbiorowe pracy i inne oparte na ustawie porozumienia zbiorowe oraz regulaminy i statuty, które określają prawa i obowiązki stron stosunku pracy (art. 9 § 1 K.p.). W efekcie prawo do wynagrodzenia za przestój spowodowany warunkami atmosferycznymi będzie uzależnione od postanowień wewnętrznych przepisów płacowych, obowiązujących u pracodawcy. W razie braku takich postanowień można przyjąć, że przestój spowodowany warunkami atmosferycznymi jest dla pracowników okresem niepłatnym. Zasada ta nie obowiązuje we wszystkich przypadkach, gdyż pracodawca może polecić pracownikowi, na czas trwania przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi, wykonywanie innej pracy. W takich okolicznościach zachowuje on prawo do wynagrodzenia przewidzianego za wykonaną pracę. Jeśli tak stanowią wewnętrzne przepisy płacowe obowiązujące u pracodawcy, wynagrodzenie to nie może być niższe od wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania lub 60% sumy jego płacy ani od minimalnego wynagrodzenia za pracę (art. 81 § 4 K.p.). Regulacja ta potwierdza, że przestój spowodowany warunkami atmosferycznymi to jedna z wyjątkowych sytuacji, w których pracodawca nie ma obowiązku wypłacać wyrównania do minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wskazuje na to art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2017 r. poz. 847), stanowiąc, że jeśli z uwagi na termin wypłaty niektórych składników wynagrodzenia lub rozkład czasu pracy wynagrodzenie pracownika jest niższe od minimalnego - następuje uzupełnienie wynagrodzenia do tej wysokości - wypłacane w formie wyrównania. Przepis ten nie odnosi się więc do przypadku przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi, za który przepisy prawa pracy nie przewidują prawa do wynagrodzenia.

Zbliżoną normę prawną zawiera art. 129 § 5 K.p., zgodnie z którym, jeśli w danym miesiącu, ze względu na rozkład czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, pracownik nie ma obowiązku wykonywania pracy, przysługuje mu wynagrodzenie w wysokości nie niższej niż minimalne. Przywołany przepis podobnie jak regulacja ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę nie odnosi się do przypadków, w których przyczyną nieosiągnięcia płacy na poziomie co najmniej minimalnej był przestój wynikający z warunków atmosferycznych, uniemożliwiający realizację pierwotnego rozkładu pracy.

Przykład

Firma budownictwa drogowego, której prace uzależnione są od aktualnych warunków atmosferycznych, ma przestój w pracy w okresie od stycznia do lutego spowodowany mrozem i opadami śniegu. Regulamin wynagradzania przyznaje pracownikom prawo do wynagrodzenia za przestój spowodowany warunkami atmosferycznymi za 20 dni w roku kalendarzowym. Jeśli wskazane 20 dni płatnego przestoju zostało wykorzystane przez pracowników w styczniu, pracodawca mógł nie wypłacić wynagrodzenia za luty - o ile pracownicy faktycznie nie świadczyli w tym miesiącu pracy. Uzasadnieniem jest w tym przypadku norma art. 80 K.p. przyznająca prawo do wynagrodzenia za pracę wykonaną, a w okresie jej niewykonywania wyłącznie, gdy wynika to z przepisu prawa.

W okolicznościach wskazanych w przykładzie niezwykle ważne jest udokumentowanie, że w okresie przestoju pogoda uniemożliwiała wykonywanie prac. Dotyczy to zarówno 20 dni przestoju płatnego, jak i kolejnych podobnych okresów występujących w danym roku kalendarzowym, w których warunki atmosferyczne obiektywnie uniemożliwiały wykonywanie prac. W tym celu można posłużyć się dokumentacją fotograficzną (np. zdjęcia zaśnieżenia, termometru obrazującego temperaturę panującą na zewnątrz w godzinach pracy). Dokumentem dowodzącym niemożności prowadzenia prac budowlanych mogą być również raporty podpisywane przez kierownika budowy lub inną uprawnioną osobę, potwierdzające złe warunki atmosferyczne uniemożliwiające prowadzenie prac z zakresu budownictwa drogowego. Negatywnym skutkiem przedstawionego w przykładzie rozwiązania jest to, iż pracownicy, którzy nie otrzymają wynagrodzenia za drugi i kolejne miesiące przestoju mogą sprzeciwić się takim warunkom zatrudnienia, a w konsekwencji zrezygnować z pracy, np. wypowiedzieć umowę.