Zatrudniasz pracownika sprawdź swoje obowiązki - Dodatek nr 4 do Ubezpieczeń i Prawa Pracy nr 4 (262) z dnia 10.02.2010

Obliczanie wysokości wynagrodzenia chorobowego

Wynagrodzenie chorobowe oblicza się według zasad obowiązujących przy obliczaniu zasiłku chorobowego i wypłaca za każdy dzień choroby pracownika, nie wyłączając dni wolnych od pracy.

Wysokość wynagrodzenia chorobowego wynosi 80% podstawy wymiaru, tj. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracownika za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej - za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia.
 

Pracownik nabył prawo do wynagrodzenia chorobowego za okres od 12 do 20 stycznia 2010 r. (9 dni) w wysokości 80% podstawy wymiaru. Podstawę wymiaru stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc powstania niezdolności do pracy, tj. za okres od stycznia do grudnia 2010 r. w kwocie 2.157,25 zł (kwota pomniejszona o składki na ubezpieczenia społeczne). Za 9 dni choroby pracownik otrzymał wynagrodzenie chorobowe w kwocie 517,77 zł, według wyliczenia:

2.157,25 zł x 80% : 30 dni = 57,53 zł (stawka dzienna),

57,53 zł x 9 dni = 517,77 zł.

Wysokość wynagrodzenia chorobowego może być wyższa w sytuacji, gdy obowiązujące u pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu. Wynagrodzenie chorobowe za okres pobytu w szpitalu również wynosi co najmniej 80% podstawy wymiaru (zasiłek chorobowy za ten okres wynosi 70% podstawy wymiaru). Wynagrodzenie chorobowe w wysokości 100% podstawy wymiaru przysługuje za okresy choroby powstałej wskutek wypadku w drodze do lub z pracy albo za okresy choroby przypadającej w okresie ciąży, a także za okresy badań lekarskich przewidzianych dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.

Dowodem służącym do wypłaty wynagrodzenia chorobowego w wysokości 100% podstawy wymiaru, oprócz zaświadczenia lekarskiego na formularzu ZUS ZLA, jest:

• karta wypadku w drodze do pracy lub z pracy - jeżeli niezdolność powstała bezpośrednio po takim zdarzeniu,

• karta wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym blankiecie potwierdzające związek choroby z wypadkiem - jeżeli niezdolność do pracy wynika z późniejszych następstw zaistniałych w stanie zdrowia w związku z wcześniej stwierdzonym wypadkiem w drodze do lub z pracy,

• odrębne zaświadczenie lekarskie stwierdzające stan ciąży (jeżeli na formularzu ZUS ZLA lekarz nie umieścił kodu „B”) - gdy niezdolność do pracy przypada na okres ciąży.

Wyjaśnijmy jeszcze podstawowe zasady ustalania wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego. Za wynagrodzenie uwzględniane w podstawie wymiaru uważa się przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, finansowanych ze środków pracownika. Z tym że w podstawie wymiaru nie uwzględnia się ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, pomimo iż stanowi on podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
 

Pracownik zatrudniony od 4 stycznia 2010 r. (pierwszy dzień roboczy miesiąca), w miesiącu tym uzyskał przychód w kwocie 2.700 zł, z którego pracodawca potrącił składki na ubezpieczenia:

• emerytalne w kwocie 263,52 zł (9,76% przychodu),

• rentowe w kwocie 40,50 zł (1,5% przychodu),

• chorobowe w kwocie 66,15 zł (2,45% przychodu).

Łącznie pracodawca potrącił składki na kwotę 370,17 zł, tj. odpowiadającą 13,71% przychodu. Pracownik chorował od 2 do 7 lutego 2010 r. Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowi wynagrodzenie za styczeń 2010 r. w wysokości 2.329,83 zł, tj. 2.700 zł - 370,17 zł.

Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego pracownikowi stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. A jeżeli pracownik nie jest zatrudniony przez taki okres, podstawę wymiaru stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.
 

Pracownik zatrudniony u aktualnego pracodawcy od trzech lat, nabył prawo do wynagrodzenia chorobowego za 15 dni lutego 2010 r. Podstawę wymiaru tego wynagrodzenia stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres od lutego 2009 r. do stycznia 2010 r.
 

Pracownik zatrudniony od 3 września 2010 r. nabył prawo do wynagrodzenia chorobowego za 10 dni lutego 2010 r. Podstawę wymiaru tego wynagrodzenia stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres od października 2009 r. do stycznia 2010 r. (tj. za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia).

Miesiąc, w którym pracownik został zatrudniony od pierwszego roboczego dnia miesiąca traktuje się jako pełny kalendarzowy miesiąc zatrudnienia i wynagrodzenie za ten miesiąc przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku.
 

Pracownik zatrudniony od 3 sierpnia 2010 r. (pierwszy dzień roboczy w tym miesiącu) nabył prawo do wynagrodzenia chorobowego za 7 dni lutego 2010 r. Podstawę wymiaru tego wynagrodzenia stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres od sierpnia 2009 r. do stycznia 2010 r.

Jeżeli umowa o pracę została zawarta w trakcie miesiąca, a niezdolność do pracy powstała w miesiącu następnym, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi uzupełnione wynagrodzenie pracownika za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, tj. za pełny kalendarzowy miesiąc zatrudnienia. Do obliczenia wynagrodzenia chorobowego przyjmuje się wówczas wynagrodzenie, jakie pracownik uzyskałby, gdyby przepracował cały miesiąc kalendarzowy.
 

Pracownik zatrudniony od 6 stycznia 2010 r. choruje od 2 do 10 lutego 2010 r. Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowi uzupełnione wynagrodzenie pracownika za luty 2010 r. (w wysokości, jaką by uzyskał, gdyby przepracował wszystkie dni robocze tego miesiąca).

Do ustalenia podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego przyjmuje się wynagrodzenie uzyskane przez pracownika u pracodawcy, u którego powstało prawo do wynagrodzenia chorobowego. W przypadku gdy pracownik jest zatrudniony bez przerwy u tego samego pracodawcy na podstawie kolejno po sobie następujących umów o pracę, wynagrodzenie wypłacone z tytułu tych umów sumuje się. Przerwy przypadającej na dzień ustawowo wolny od pracy nie traktuje się jako przerwy w ubezpieczeniu.

W razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę w trybie określonym w art. 23¹ K.p., podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego u poprzedniego i aktualnego pracodawcy.
 

Stawka za jeden dzień choroby (tzw. stawka dzienna), nie podlega zaokrągleniu z uwagi na brak uregulowań prawnych w tej sprawie. Jednakże powstałą w wyniku wyliczenia kwotę stawki dziennej należy wyrazić w obowiązujących w Polsce nominałach pieniężnych, z których najniższym jest 1 grosz. Stąd też wynika zaokrąglanie stawki dziennej zgodnie z zasadą matematyczną, tj. w górę - jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza, lub w dół - jeżeli końcówka jest niższa od 0,50 grosza. Przykładowo, jeżeli przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego (pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika) wynosi 1.437,19 zł, a wynagrodzenie chorobowe przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru, to stawka dzienna wynosi 38,33 zł, zgodnie z wyliczeniem: 1.437,19 zł x 80% : 30 dni = 38,325, a po zaokrągleniu 38,33 zł.

Składniki wynagrodzenia wliczane do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego

W podstawie wymiaru nie uwzględnia się takich składników wynagrodzenia jak premie, nagrody, dodatki i inne, do których w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu pracownik zachowuje prawo w okresie absencji chorobowej oraz, które są wypłacane za okresy pobierania świadczeń z tytułu choroby.
 

W razie braku postanowień o zachowywaniu prawa do składnika wynagrodzenia za okres pobierania świadczeń chorobowych uznaje się, że składnik wynagrodzenia nie przysługuje za okresy ich pobierania i należy go uwzględnić w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego. Jeżeli jednak, mimo braku odpowiednich postanowień w przepisach płacowych lub umowach o pracę, pracodawca udokumentuje, że składnik wynagrodzenia jest pracownikowi wypłacany za okresy pobierania świadczeń chorobowych, składnika tego nie uwzględnia się w podstawie ich wymiaru.

Można więc stwierdzić, że w sytuacji, gdy zasady wypłaty danego składnika wynagrodzenia, określone w przepisach wewnątrzzakładowych:

• zawierają zapis o zachowywaniu prawa do składnika wynagrodzenia za okresy pobierania wynagrodzenia chorobowego (i składnik ten jest wypłacany za te okresy), przy obliczaniu podstawy wymiaru składnika tego nie uwzględnia się,

• zawierają zapis, zgodnie z którym dany składnik wynagrodzenia ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu za okresy choroby (lub pomniejszanie takie wynika ze sposobu jego obliczania - np. premia jest obliczana jako procent od wynagrodzenia za czas faktycznie przepracowany), składnik ten uwzględnia się przy obliczaniu podstawy wymiaru po uprzednim uzupełnieniu.

Jeżeli w przepisach wewnątrzzakładowych nie ma zapisu dotyczącego zachowywania prawa lub pomniejszania danego składnika wynagrodzenia, albo istnieje zapis nakazujący procentowe lub kwotowe zmniejszanie składnika wynagrodzenia za okresy choroby, to składnik ten uwzględnia się przy obliczaniu podstawy wymiaru w kwocie faktycznie wypłaconej.

Nie uwzględnia się w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego takich składników wynagrodzenia, które są przyznawane niezależnie od oceny pracy pracownika, na których przyznanie i wypłatę nie ma wpływu okres pobierania tego wynagrodzenia (pomimo choroby pracownik otrzymuje dany składnik wynagrodzenia w pełnej wysokości). Wśród nich można wymienić:

• jednorazowe zasiłki na zagospodarowanie,

• wartość szczepień ochronnych pracowników, finansowanych przez pracodawcę,

• wartość badań mammograficznych lub innych nieodpłatnych badań pracowników,

• nagrody za ukończenie przez pracownika szkoły (studiów),

• koszt wynajmu przez pracownika mieszkania sfinansowany lub dofinansowany przez pracodawcę,

• wartość dodatkowego ubezpieczenia pracownika wyjeżdżającego w delegację zagraniczną,

• dopłata pracodawcy do dodatkowego ubezpieczenia pracownika z tytułu różnych ryzyk,

• bony lub wypłaty w gotówce przyznawane w jednakowej wysokości lub jednakowym wskaźnikiem procentowym w stosunku do płacy pracownika, określonej w umowie o pracę, wszystkim pracownikom lub grupom pracowników, z okazji uroczystych dni, świąt, rocznicy powstania firmy itp.,

• jednorazowe nagrody z okazji ślubu pracownika lub z okazji urodzenia się dziecka pracownika.

Nie wlicza się do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego składników wynagrodzenia, które nie są uzależnione bezpośrednio od indywidualnego wkładu pracy pracownika, ale od wyników grupy pracowników lub całego zakładu pracy, wypłacane niezależnie od absencji chorobowej pracownika.
 

Pracownik otrzymuje wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości oraz premię prowizyjną. Zgodnie z regulaminem, premia jest przyznawana każdemu pracownikowi w wysokości procentowej liczonej od łącznej wartości kontraktów zawartych przez wszystkich pracowników działu w danym miesiącu. Pracownik otrzymuje premię także za miesiące, w których przez cały miesiąc był nieobecny w pracy z powodu choroby. Premii nie należy uwzględniać w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego.
 

Niektóre składniki wynagrodzenia uwzględnia się w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego w kwocie faktycznie wypłaconej, a inne po uzupełnieniu. Zależy to od zapisów ujętych w regulaminie wynagradzania. Tak więc premie, nagrody i inne składniki wynagrodzenia pomniejszane za dni choroby w sposób:

• proporcjonalny, uwzględnia się w podstawie wymiaru po uzupełnieniu,

• nieproporcjonalny do okresu choroby (np. kwotowo lub procentowo), uwzględnia się w podstawie wymiaru w kwocie faktycznej, bez uzupełnienia.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru nie uwzględnia się składników wynagrodzenia przysługujących tylko do określonego terminu oraz takich, których wypłaty zaprzestano na podstawie układu zbiorowego pracy lub przepisów o wynagradzaniu. Przy czym składników tych nie uwzględnia się w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego należnego za okres przypadający po terminie, do którego przysługiwały. Tak więc w sytuacji, gdy pracodawca podejmie decyzję o całkowitym zaprzestaniu wypłaty danego składnika wynagrodzenia od określonej daty, podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego za okres od tej daty ustala się z wyłączeniem tego składnika. Zasady tej nie stosuje się w przypadku, gdy składnik wynagrodzenia zostanie włączony w całości lub w części do innego lub zamieniony na inny składnik wynagrodzenia.
 

Do wynagrodzenia uzyskanego z tytułu umowy cywilnoprawnej również stosuje się przepis, zgodnie z którym składników wynagrodzenia przysługujących do określonego terminu nie należy uwzględniać w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego za okres po tym terminie. Dlatego też wynagrodzenie z tytułu tych umów wypłacone za okres, za który przyjmowane jest do ustalenia podstawy wymiaru, powinno być uwzględnione w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego tylko w czasie trwania takiej umowy. Z podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego za okres po terminie, do którego umowa była zawarta, wynagrodzenie to powinno być wyłączone. Do wynagrodzenia z tytułu umów cywilnoprawnych nie stosuje się zasady dotyczącej uzupełniania wynagrodzenia uzyskanego za niepełny miesiąc - wynagrodzenie to przyjmuje się w kwocie faktycznie wypłaconej.

Składniki wynagrodzenia takie jak premie i nagrody są wypłacane za różne okresy, np. miesięczne, kwartalne, półroczne, roczne i inne (np. raz na 4 miesiące). Dlatego też składniki te wlicza się do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego w odpowiednich proporcjach, w zależności od okresu, za który są wypłacane. Składniki przysługujące za okresy:

Miesięczne, wlicza się do podstawy wymiaru w kwocie wypłaconej pracownikowi za miesiące kalendarzowe, za które wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego.

Kwartalne, wlicza się do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru w wysokości stanowiącej 1/12 kwot wypłaconych pracownikowi za cztery kwartały poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Zasada ta ma zastosowanie również wówczas, gdy za niektóre z kwartałów pracownik nie otrzymał premii kwartalnej - bez względu na przyczynę jej nieotrzymania (jako kwotę premii przyjmuje się 0,00 zł). Składniki przysługujące za okresy kwartalne uwzględnia się w podstawie wymiaru nawet wtedy, gdy w danym kwartale pracownik wykonywał pracę przez mniej niż połowę obowiązującego go w tym kwartale czasu pracy. Natomiast, jeżeli pracownik nie był zatrudniony u pracodawcy przez okres czterech kwartałów poprzedzających powstanie niezdolności do pracy, premie kwartalne uwzględnia się proporcjonalnie do liczby pełnych kalendarzowych miesięcy zatrudnienia w tych kwartałach kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy, z których premia kwartalna podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego (także wówczas, gdy pracownik w miesiącach poprzedzających powstanie niezdolności do pracy korzystał z urlopu wychowawczego lub bezpłatnego).

Roczne, wlicza się do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru w wysokości 1/12 kwoty wypłaconej pracownikowi za rok poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli pracownik nie był zatrudniony u pracodawcy przez cały rok poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy albo korzystał z urlopu wychowawczego lub bezpłatnego, składniki roczne uwzględnia się proporcjonalnie do liczby pełnych kalendarzowych miesięcy zatrudnienia w roku poprzedzającym powstanie niezdolności do pracy.

Dodajmy, że zasadę dotyczącą uwzględniania składników wynagrodzenia w wysokości 1/12 kwoty wypłaconej za okres poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, stosuje się odpowiednio do składników wynagrodzenia przysługujących za inne okresy, np. półroczne.

Składniki wynagrodzenia wypłacane z opóźnieniem lub zaliczkowo

W praktyce zdarza się, że premie, nagrody lub inne składniki wynagrodzenia są wypłacane zaliczkowo lub z opóźnieniem. W sytuacjach gdy składniki te nie zostały wypłacone do czasu ostatecznego sporządzenia listy wypłat wynagrodzeń chorobowych - do podstawy wymiaru przyjmuje się składniki wypłacone za okres poprzedni (wypłata tych składników wynagrodzenia po ustaleniu podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego nie powoduje jej przeliczenia). Natomiast gdy składniki wynagrodzenia przysługują, ale nie zostały wypłacone również za okresy poprzednie - podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego ustala się bez tych składników, a po ich wypłaceniu przelicza się tę podstawę, uwzględniając wypłacony składnik oraz wyrównuje wysokość wynagrodzenia chorobowego.

W sytuacji, gdy premie, nagrody i inne składniki wynagrodzenia zostały wypłacone zaliczkowo, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się te składniki w wysokości wypłaconej zaliczkowo, a po ich wyrównaniu przelicza się podstawę wymiaru, uwzględniając te składniki i wyrównuje wysokość wynagrodzenia chorobowego. Jeżeli jednak składniki te nie przysługują za okresy uwzględniane w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego, podstawę wymiaru ustala się bez tych składników.

W razie zmiany wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego, do którego prawo powstało po tej zmianie, stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy.