Kiedy obniża się składkę zdrowotną?

Składkę na ubezpieczenie zdrowotne płatnik przekazuje do ZUS w wysokości 9% podstawy wymiaru. Bywają jednak sytuacje, kiedy płatnik przekazuje ją w wysokości obniżonej do kwoty zaliczki na podatek dochodowy wyliczonej dla danego ubezpieczonego. Tak się zwykle zdarza, gdy przychody ubezpieczonego są stosunkowo niskie. Redukcji składki zdrowotnej dokonują najczęściej pracodawcy, ale niekiedy takiego obniżenia muszą też dokonać zleceniodawcy. Co w przypadku, gdy pracownik wykonuje u pracodawcy jednocześnie umowę zlecenia?

Obniżenie u pracownika

Jeżeli pracownik otrzymuje niskie wynagrodzenie, niewykluczone jest, że obliczona za niego składka na ubezpieczenie zdrowotne będzie wyższa niż wyliczona zaliczka na podatek dochodowy. Takie sytuacje najczęściej występują u pracowników niepełnoetatowych wynagradzanych według minimalnych stawek. Wówczas, zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (zwanej ustawą zdrowotną), składkę zdrowotną obliczoną za dany miesiąc należy obniżyć do wysokości zaliczki na podatek. W raporcie ZUS RCA wpisuje się wtedy wyliczoną podstawę wymiaru składki zdrowotnej, natomiast składkę zdrowotną obniżoną do wysokości zaliczki na podatek dochodowy i w takiej wysokości odprowadza do ZUS.

Bywa też, że składka zdrowotna obliczona w wysokości 9% podstawy wymiaru jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy, ale składka zdrowotna, która podlega odliczeniu od tej zaliczki (w wysokości 7,75% podstawy wymiaru), jest niższa od kwoty wyliczonej zaliczki. W takim przypadku płatnik:

1) obniża składkę zdrowotną w wysokości 9% do wysokości zaliczki na podatek,

2) odlicza od zaliczki na podatek dochodowy składkę zdrowotną w wysokości 7,75% podstawy jej wymiaru (w kwocie nie wyższej niż wysokość zaliczki),

3) pobiera z wynagrodzenia pracownika różnicę pomiędzy składką obniżoną do wysokości zaliczki a składką odliczoną od zaliczki na podatek dochodowy.

Redukcja u zleceniobiorcy

Obniżenie składki zdrowotnej u osoby wykonującej zlecenie najprawdopodobniej nie nastąpi w sytuacji, gdy stosuje się w stosunku do niej 20% koszty uzyskania przychodu. Jeżeli jednak mają zastosowanie 50% koszty, może się zdarzyć, że obliczona przez zleceniodawcę składka zdrowotna będzie przewyższała wyliczoną od wynagrodzenia zleceniobiorcy zaliczkę na podatek.

Nie można natomiast stosować obniżenia składki zdrowotnej w przypadku, gdy od przychodu zleceniobiorcy pobierany jest zryczałtowany podatek (art. 83 ust. 3 pkt 6 ustawy zdrowotnej).

Etat plus zlecenie

Obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek dochodowy stosuje się również w stosunku do osób, które wykonują jednocześnie u swojego pracodawcy umowę zlecenia i osiągają z tego tytułu dodatkowy przychód.

Dla celów ubezpieczeń w ZUS umowa zlecenia zawarta z własnym pracownikiem jest traktowana jak umowa o pracę, a osoba ją wykonująca - jako pracownik. Składki na ubezpieczenia społeczne pracodawca nalicza takiej osobie od sumy wynagrodzeń uzyskanych przez nią z umowy o pracę i z umowy zlecenia.

Inaczej jest jednak w przypadku zaliczki na podatek dochodowy. Należy ją bowiem obliczyć odrębnie od przychodu uzyskanego z umowy o pracę i odrębnie od przychodu uzyskanego z umowy zlecenia. Tym samym składkę zdrowotną z umowy:

zlecenia można sfinansować tylko z zaliczki na podatek dochodowy obliczonej od przychodu z tego tytułu,
o pracę można sfinansować wyłącznie z zaliczki obliczonej od przychodu ze stosunku pracy.

Mówiąc krótko - składki społeczne pracodawca obliczy w takim przypadku od sumy przychodów z obu źródeł przychodów, z kolei składkę zdrowotną - odrębnie dla każdego ze źródeł przychodów.

Przykład

Z pracownikiem zatrudnionym na 1/3 etatu pracodawca zawarł dodatkowo kilkumiesięczną umowę zlecenia. Na koniec lutego br. wypłaci tej osobie wynagrodzenie w łącznej kwocie 1.862 zł (tj. ze stosunku pracy - 800 zł, z umowy zlecenia - 1.062 zł). Od dokonanej wypłaty pracodawca powinien naliczyć:

1)	składki społeczne w części finansowanej przez pracownika od łącznej kwoty przychodu: 1.862 zł × 13,71% = 255,28 zł;
2)	składkę zdrowotną naliczoną odrębnie:
•	od wynagrodzenia z umowy o pracę: 800 zł × 13,71% (składki społeczne finansowane przez pracownika) = 109,68 zł; 800 zł - 109,68 zł = 690,32 zł, 690,32 zł × 9% = 62,13 zł 690,32 zł × 7,75% = 53,50 zł
•	od wynagrodzenia z umowy zlecenia: 1.062 zł × 13,71% (składki finansowane przez pracownika) = 145,60 zł; 1.062 zł - 145,60 zł = 916,40 zł, 916,40 zł × 9% = 82,48 zł 916,40 zł × 7,75% = 71,02 zł
3)	zaliczkę na podatek dochodowy:
•	z umowy o pracę: 800 zł - (111,25 zł + 109,68 zł) = 579,07 zł, po zaokrągleniu 579 zł, (579 zł × 18%) - 46,33 zł = 57,89 zł
•	z umowy zlecenia: (1.062 zł - 145,60 zł) × 20% = 183,28 zł, 1.062 zł - (183,28 zł + 145,60 zł) = 733,12 zł, po zaokrągleniu 733 zł, 733 zł × 18% = 131,94 zł;
zaliczka do przekazania do urzędu skarbowego: 131,94 zł - 71,02 zł = 60,92 zł, po zaokrągleniu 61 zł.

Obliczona z umowy o pracę składka zdrowotna (w wysokości 9%) jest wyższa od wyliczonej z tego tytułu zaliczki na podatek dochodowy (62,13 zł > 57,89 zł). Należy więc obniżyć kwotę składki do wysokości zaliczki, czyli do kwoty 57,89 zł. W raporcie ZUS RCA sporządzonym za pracownika za luty 2015 r. w podstawie wymiaru składki zdrowotnej pracodawca powinien wykazać kwotę 1.606,72 zł (690,32 zł + 916,40 zł) oraz składkę zdrowotną w łącznej kwocie 140,37 zł (57,89 zł + 82,48 zł).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej… (Dz. U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.)