ZUS osoby prowadzącej działalność nierejestrową - stanowisko MRiT

Do końca lutego 2023 r. byłam zatrudniona na podstawie umowy zlecenia i z tego tytułu były opłacane za mnie składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne do ZUS. Chcę rozpocząć prowadzenie "małej" działalności bez konieczności jej rejestrowania w ZUS. Jakich formalności zgłoszeniowych będę zobowiązana dokonać w ZUS?

O rozpoczęciu prowadzenia "małej" działalności (tj. nierejestrowej) Czytelniczka nie informuje ZUS. Takiej działalności nie rejestruje się w CEIDG, a osoba ją prowadząca nie zgłasza się do żadnych ubezpieczeń w ZUS.

Definicja działalności nierejestrowej

Działalność nierejestrowa uregulowana została w treści art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2023 r. poz. 221). Przepis ten wskazuje, że nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną:

której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia i
która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

Z powyższego wynika, iż za działalność, która m.in. ze względu na fakt nieosiągania z niej w żadnym miesiącu przychodu należnego w wysokości wyższej niż 50% (tak jest obecnie) kwoty minimalnego wynagrodzenia, wyjątkowo, nie jest uznawana za zwykłą działalność gospodarczą. W konsekwencji osoba ją prowadząca jest zwolniona z obowiązków związanych z jej zgłoszeniem w CEIDG, a także w ZUS oraz m.in. z obowiązku odprowadzania za siebie składek ubezpieczeniowych do organu rentowego. Tak jest do czasu, aż przychód należny z działalności nierejestrowej nie przekroczy w danym miesiącu określonego progu. Gdy tak się stanie, wtedy taka działalność staje się działalnością gospodarczą. Nastąpi to począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie wskazanego limitu, a osoba ją wykonująca jest zobowiązana dokonać stosownej rejestracji działalności gospodarczej, czyli:

złożenia w ciągu 7 dni wniosku o wpis do CEIDG,
zgłoszenia siebie do ubezpieczeń w ZUS na ogólnych zasadach.

O czym należy pamiętać prowadząc działalność nierejestrową?

Osoba rozpoczynająca prowadzenie działalności nierejestrowej powinna pamiętać o kilku istotnych kwestiach, a mianowicie o tym, że:

1) w okresie jej prowadzenia nie podlega ubezpieczeniom społecznym, tym samym nie może korzystać z ochrony, którą te ubezpieczenia gwarantują, np. z prawa do świadczeń (m.in. w razie choroby, macierzyństwa czy wypadku przy pracy),

2) okres prowadzenia działalności nierejestrowej nie zostanie uwzględniony przy ustalaniu jej prawa do emerytury lub renty,

3) może złożyć w dowolnym terminie wniosek o wpis do CEIDG - wtedy działalność ta staje się działalnością gospodarczą z dniem określonym we wniosku,

4) przepisów o działalności nierejestrowej nie stosuje się do działalności wykonywanej w ramach umowy spółki cywilnej.

Świadczenie usług w ramach działalności nierejestrowej

Zdarza się, że osoba prowadząca działalność nierejestrową w ramach współpracy z inną firmą świadczy dla niej usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej, np. umowy zlecenia. Osoba świadcząca usługi w ramach działalności nierejestrowej powinna być zgłoszona do ubezpieczeń jako zleceniobiorca. Tym samym każdy podmiot korzystający z usług takiej osoby jako płatnik składek jest zobowiązany zgłosić wykonawcę usługi do ubezpieczeń i opłacać za nią składki ZUS. Takie stanowisko wynika z pisma Ministerstwa Rozwoju i Technologii (dalej: MRiT) udostępnionego naszemu Wydawnictwu w dniu 14 marca 2023 r.

Czytamy w nim, że:

"(...) osoba prowadząca działalność nierejestrową będzie dążyła do zawarcia jednej z tzw. umów cywilnoprawnych. Tym samym, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy (z dnia 13 października 1998 r. - przyp. red.) o systemie ubezpieczeń społecznych (...) i art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e) ustawy (z dnia 27 sierpnia 2004 r. - przyp. red.) o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (...), jeśli dana osoba wykonuje pracę na podstawie np. umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, to umowa taka stanowi już tytuł do ubezpieczeń - zasady te obowiązują od wielu lat (...). Odpłatne świadczenie usług jest zawsze związane z zawarciem przez strony umowy cywilnoprawnej, nawet jeśli nie ma ona formy pisemnej (tzn. jest zawarta ustnie).

(...) Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń spoczywa na płatniku składek i powstaje w sytuacji objęcia danej osoby ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem zdrowotnym. W przypadku osób wykonujących pracę na podstawie przedmiotowych umów cywilnoprawnych, płatnikiem składek, zgodnie z art. 4 pkt 2 lit. a) (ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - przyp. red.) oraz art. 74 ust. 1 (ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - przyp. red.) jest jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z taką osobą w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie jej ubezpieczeniami. (...)"

W swoim stanowisku MRiT zwróciło też uwagę na to, że nie w każdym przypadku świadczenie usług w ramach zawartej umowy cywilnoprawnej przez osobę prowadzącą działalność nierejestrową wiąże się z powstaniem dla niej tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Nie będzie tak w razie zbiegu tytułów do tych ubezpieczeń.

Jak czytamy:

"(...) Istnieją przypadki, kiedy w związku ze zbiegiem różnych tytułów do ubezpieczeń społecznych, nie opłaca się składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej. W szczególności, jeżeli osoba wykonująca pracę na podstawie umowy o świadczenie usług jest jednocześnie pracownikiem zatrudnionym na podstawie stosunku pracy u innego pracodawcy i ma z tego tytułu zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie, to umowa cywilnoprawna nie rodzi obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. (...)"