Składki ZUS za pracowników wysłanych do pracy za granicę

Pracownicy zostaną wysłani na polecenie polskiego pracodawcy przejściowo na terytorium drugiego państwa (Maroko) w celu wykonywania tam czynności na rzecz tego pracodawcy. Nastąpi to w ramach stosunku pracy istniejącego w Polsce. Wśród pracowników będą pracownicy zatrudnieni na część etatu. Wynagrodzenie będzie wypłacane w wysokości 2.000 zł dla pracownika zatrudnionego na 1/2 etatu. Czy zatrudnienie na 1/2 etatu ma wpływ na wysokość podstawy dla ustalenia składek ZUS? Czy podstawa wymiaru składek ZUS dla "półetatowca" powinna być podniesiona do kwoty 3.526 zł? Dodatkowo "półetatowcy" zostaną zatrudnieni przez "marokańskiego" pracodawcę na 1/2 lub na cały etat. Czy z tego tytułu należy opłacać składki ZUS?

Stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o sus obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Za pracowników w rozumieniu tego przepisu uznaje się również osoby, które w ramach istniejącej w Polsce umowy o pracę zostają wysłane do pracy za granicę. Takie osoby w dalszym ciągu podlegają ubezpieczeniom społecznym jako pracownicy, a obowiązek ubezpieczeń społecznych może być uchylony jedynie na podstawie umowy międzynarodowej. Takiej umowy Polska nie zawarła z Marokiem.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru składek ZUS pracownika ma znaczenie fakt, czy praca w Maroku będzie odbywała się w ramach podróży służbowej, czy też pracownik zostanie tam oddelegowany. Żadne przepisy nie określają jak długo pracownik może przebywać w podróży służbowej, ale część ekspertów przyjmuje, że podróż taka, co do zasady, nie powinna być dłuższa niż 3 miesiące.

W przypadku wysłania pracownika za granicę, pracodawca może więc przyjąć dwa rozwiązania:

zmienić pracownikowi miejsce wykonywania pracy określone w umowie o pracę, w drodze porozumienia w formie aneksu do umowy o pracę lub w drodze wypowiedzenia zmieniającego np. wprowadzając na okres 6 miesięcy jako miejsce pracy określoną miejscowość w Maroku,
wysłać pracownika do pracy za granicą, nie zmieniając umowy o pracę i wystawiając polecenie podróży służbowej.

W tej pierwszej sytuacji wykonywanie pracy za granicą nie będzie podróżą służbową i pracownikowi nie będą przysługiwały świadczenia związane z podróżą służbową. Taką osobę wówczas należy traktować jako pracownika oddelegowanego. W drugim przypadku pracownik przebywa w podróży służbowej i powinien otrzymać świadczenia związane z taką podróżą. To rozróżnienie ma znaczenie przy ustalaniu podstawy wymiaru składek

Zgodnie z art. 18 ust. 1 i art. 20 ust. 1 ustawy o sus podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskiwany z tytułu wykonywania umowy o pracę. W podstawie wymiaru nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków, a także przychodów wymienionych w rozporządzeniu składkowym. Przepis § 2 ust. 1 pkt 16 tego rozporządzenia wyłącza z oskładkowania część wynagrodzenia w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, czyli w 2012 r. - od kwoty 3.526 zł. Podstawa ta ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu, gdy praca została rozpoczęta lub zakończona w trakcie miesiąca albo pracownik przez część miesiąca chorował. W taki sam sposób należy ustalić podstawę wymiaru składek zarówno w stosunku do pracownika zatrudnionego na cały etat, jak i na część etatu.

Natomiast na podstawie § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia składkowego, z podstawy wymiaru składek wyłączone są diety i inne należności z tytułu podróży służbowej - do wysokości określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju.

W związku z powyższym, w sytuacji gdy pracownik będzie oddelegowany (tj. nastąpi zmiana umowy o pracę w części dotyczącej miejsca wykonywania pracy), to w stanie faktycznym przedstawionym w pytaniu składki na ubezpieczenia społeczne będą naliczane od kwoty 3.526 zł (zakładając, że pracownik przez cały miesiąc przebywałby w Maroku). Takie rozstrzygniecie wynika stąd, że po odjęciu od kwoty wynagrodzenia (2.000 zł) równowartości przysługujących diet (36 euro za dzień pobytu), kwota przychodu będzie niższa od przeciętnego wynagrodzenia.

Gdyby jednak pracownik odbywał podróż służbową (pracodawca wystawiłby delegację), składki na ubezpieczenia społeczne powinny być naliczone od kwoty faktycznie uzyskanego przez pracownika przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składek. Jeżeli pracownik uzyska wynagrodzenie w wysokości 2.000 zł, to ta kwota będzie stanowiła podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Z podstawy wymiaru są wówczas wyłączone przysługujące pracownikowi diety i inne należności związane z podróżą służbową.

Powyższe regulacje mają zastosowanie przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne. Przy czym, przy jej ustalaniu nie stosuje się wyłączenia wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, pomniejsza się ją o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika, a także nie stosuje się jej ograniczenia do rocznej kwoty granicznej.