Obniżenie obciążeń składkowych poprzez zawarcie umowy cywilnoprawnej

W określonych sytuacjach powierzenie wykonania danej pracy w ramach umowy cywilnoprawnej pozwala pracodawcy na uniknięcie obciążeń składkowych. Tym samym obniżają się koszty działalności.

Zlecenie z obcym pracownikiem

Pracodawcy będący równocześnie zleceniodawcami finansują z własnych środków część składek na ubezpieczenia społeczne za zatrudnianych przez siebie zleceniobiorców. Na uniknięcie tych obciążeń pozwala zawarcie umowy zlecenia z osobami zatrudnionymi w innych firmach na podstawie umów o pracę, pod warunkiem, że ich wynagrodzenia ze stosunku pracy odpowiadają, w przeliczeniu na okres miesiąca, co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę. Umowa zlecenia zawarta z taką osobą nie rodzi bowiem obowiązku ubezpieczeń społecznych, o ile zlecenie nie będzie wykonywane na rzecz swojego pracodawcy.

Skoro taki zleceniobiorca nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, nie istnieje obowiązek odprowadzania za niego składek na te ubezpieczenia - chyba że przystąpi do nich na zasadzie dobrowolności. Przed podpisaniem umowy warto więc tę kwestię wyjaśnić.

W przedstawionej sytuacji firmy muszą też pamiętać o konieczności uzyskania od zatrudnianych zleceniobiorców oświadczeń o posiadaniu (lub nie) innych tytułów do ubezpieczeń oraz o wysokości osiąganych przychodów. Tylko bowiem w oparciu o taki dokument mogą ustalić charakter ubezpieczeń społecznych ze zlecenia.

Identyczne korzyści przyniesie podpisanie umowy zlecenia z emerytem lub rencistą zatrudnionym w innej firmie na podstawie umowy o pracę, pod warunkiem że praca w ramach zlecenia nie będzie świadczona na rzecz jego pracodawcy (patrz przykład 1). Co ważne, w tym przypadku nie ma znaczenia wysokość przychodu osiąganego ze stosunku pracy (art. 9 ust. 4a-4b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Zlecenie z uczniem lub studentem

Kolejną sytuacją, kiedy zleceniodawca nie musi opłacać za zleceniobiorcę składek - w tym przypadku zarówno społecznych, jak i zdrowotnej, jest zawarcie umowy zlecenia z uczniem lub studentem. Zleceniobiorcy będący uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami w wieku do ukończenia 26 lat nie podlegają bowiem ubezpieczeniom z tego tytułu (art. 6 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Wyłączenie to obejmuje zarówno samodzielne umowy zlecenia, jak i zlecenia podpisane z osobami zatrudnionymi w innych firmach na podstawie umów o pracę - bez względu na wysokość osiąganych zarobków. Pod warunkiem jednak, że praca w ramach zlecenia nie jest wykonywana na rzecz własnego pracodawcy.

Kolejne zlecenie

Składek na ubezpieczenia społeczne nie trzeba też odprowadzać za zleceniobiorcę, który wykonuje już tego rodzaju umowę. Osoby spełniające warunki do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych z tytułu jednoczesnego wykonywania kilku umów zleceń, podlegają obowiązkowo tym ubezpieczeniom z tytułu tej umowy, która została zawarta najwcześniej. Trzeba jednak pamiętać, że osoba taka może też zmienić umowę, z tytułu której chce podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym lub przystąpić do tych ubezpieczeń na zasadzie dobrowolności z tytułu pozostałych (wszystkich albo wybranych) umów zlecenia (patrz przykład 2). Wynika to z art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zleceniodawca powinien więc wyjaśnić tę kwestię przed podpisaniem umowy.

Umowa o dzieło

Składek ubezpieczeniowych (zarówno społecznych jak i zdrowotnej) nie ma również w przypadku zawarcia umowy o dzieło, chyba że umowa taka zostanie zawarta z własnym pracodawcą albo praca w jej ramach będzie świadczona na rzecz tego pracodawcy. Samodzielna umowa o dzieło lub zawarta z obcym pracodawcą (o ile praca w jej ramach nie będzie świadczona na rzecz własnego pracodawcy) nie rodzi obowiązku ubezpieczeń, a tym samym nie skutkuje obowiązkiem odprowadzania żadnych składek.

O czym warto pamiętać?

Firmy chcące obniżyć obciążenia składkowe, zlecając wykonanie prac w ramach umów cywilnoprawnych muszą pamiętać o tym, że art. 22 Kodeksu pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.) zakazuje zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi. Jeżeli pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym, a pracodawca - do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem, mamy do czynienia z istnieniem stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej umowy. W razie uznania przez PIP danej umowy cywilnoprawnej za umowę o pracę pracodawca zostanie ukarany grzywną oraz będzie musiał uregulować zaległe składki wraz z odsetkami.

Przykład 1

Spółka z o.o. podpisała dwie umowy zlecenia z osobami zatrudnionymi w innych firmach na podstawie umów o pracę. Obie te osoby są zatrudnione na część etatu, w związku z czym ich wynagrodzenia są niższe od wynagrodzenia minimalnego. Przy czym jeden ze zleceniobiorców pobiera jednocześnie emeryturę. W tej sytuacji zleceniobiorca niebędący emerytem będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym ze zlecenia. Natomiast dla zleceniobiorcy będącego emerytem ubezpieczenia społeczne ze zlecenia będą dobrowolne, mimo że wynagrodzenie z umowy o pracę jest niższe od wynagrodzenia minimalnego.

Przykład 2

Spółka z o.o. podpisała umowę zlecenia z osobą, która wykonuje już taką umowę dla innej firmy, podlegając z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (także zdrowotnemu). Jeżeli osoba ta nie wystąpi o objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami społecznymi z racji drugiej umowy zlecenia, spółka z o.o. nie będzie musiała odprowadzać za nią takich składek (tylko zdrowotną).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.)