Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 8 (979) z dnia 10.03.2018

Odszkodowanie wypłacone z tytułu umowy o zakazie konkurencji a składki ZUS

Spółka od kwoty miesięcznego wynagrodzenia wypłacanego menedżerowi opłacała za niego wszystkie składki ubezpieczeniowe do ZUS. W marcu 2018 r. z osobą tą rozwiązany został kontrakt menedżerski. Jednocześnie spółka zawarła z byłym menedżerem na okres 3 miesięcy umowę o powstrzymywaniu się od prowadzenia działalności konkurencyjnej. Tytułem odszkodowania będzie jemu wypłacać - za każdy miesiąc obowiązywania zakazu konkurencji - odszkodowanie. Czy będzie ono podlegało składkom ZUS?

Kodeks pracy przewiduje dwa rodzaje umów kształtujących zakaz konkurencji. Pierwszy odnosi się do umowy zawartej w czasie trwania zatrudnienia, na co wskazuje art. 101¹ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 108 ze zm.), natomiast drugi do umowy zawartej po ustaniu stosunku pracy, o czym mowa w art. 101² K.p. Umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia zawierane są z pracownikami mającymi z tytułu pełnionych funkcji dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Określa się w niej, oprócz okresu obowiązywania zakazu, także wysokość należnego pracownikowi odszkodowania z tytułu nieświadczenia pracy na rzecz konkurencyjnego podmiotu lub też niewykonywania przez niego działalności konkurencyjnej.

Przepisy Kodeksu cywilnego normujące umowę zlecenia nie stanowią nic na temat działalności konkurencyjnej osoby przyjmującej zlecenie. Na zasadzie swobody umów wprowadzenie tego rodzaju klauzuli do umowy cywilnoprawnej (zlecenia czy kontraktu menedżerskiego) jest w pełni dopuszczalne i także praktykowane. Zasadniczo nie ma przeszkód, aby zakazem konkurencji objąć zleceniobiorcę (osoba wykonująca kontrakt menedżerski dla celów ubezpieczeniowych jest traktowana jako zleceniobiorca) w pewnym okresie czasu także po ustaniu umowy.

Jednak w zamian za ograniczenie działalności konkurencyjnej obowiązujące po ustaniu umowy zlecenia, zleceniobiorcy należy zapewnić odszkodowanie. W przeciwnym razie zakaz ten nie wywoła żadnych skutków prawnych - tak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 11 września 2003 r., sygn. akt III CKN 579/01.

Z podstawy wymiaru składek (społecznych i zdrowotnej) ZUS wyłączone są m.in. odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101² K.p. Tak przewiduje § 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1949), dalej: rozporządzenia składkowego. Na mocy przywołanego przepisu, składkom ZUS nie podlega wartość jedynie tych odszkodowań wypłaconych po ustaniu stosunku pracy, które zawarte zostały na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101² K.p. Przepis ten nie ma więc zastosowania do umów cywilnoprawnych podlegających rządom Kodeksu cywilnego. Brak jest w jego treści odniesienia do umów o zarządzanie spółką (kontraktów menedżerskich). Takie też stanowisko zajął Oddział w Gdańsku w interpretacji z 26 kwietnia 2016 r., znak: DI/100000/43/417/2016.

Wobec tego kwotę odszkodowania wypłacanego po zakończeniu wykonywania umowy o świadczenie usług w zakresie zarządzania z tytułu powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej należy uwzględnić w podstawie wymiaru składek ZUS, a następnie oskładkować.

UWAGA! W omawianym przypadku podmiot zlecający kontrakt menedżerski będzie zobowiązany rozliczać wyliczone za byłego menedżera składki ubezpieczeniowe w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA. Przy czym odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji wypłacane w miesiącu następnym po miesiącu rozwiązania kontraktu menedżerskiego należy rozliczać w tym raporcie z kodem tytułu ubezpieczenia 30 00 X X.