Wyłączenie z podstawy wymiaru składek ZUS odprawy w związku z rozwiązaniem umowy o pracę

Spółka zatrudnia ponad 20 pracowników. W związku ze zwolnieniem jednego z nich, z przyczyn dotyczących pracodawcy, obowiązana jest wypłacić mu odprawę. Zgodnie z zawartym porozumieniem jej wysokość przewyższy 15-krotność płacy minimalnej. Czy od nadwyżki ponad tę kwotę należy odprowadzić składki ZUS?

Nie. Obowiązek wypłacenia przez pracodawcę, który zatrudnia co najmniej 20 pracowników, odpraw:

z tytułu grupowego zwolnienia wynika z art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2015 r. poz. 192 z późn. zm.), dalej ustawy o zwolnieniach grupowych,
w razie tzw. zwolnienia indywidualnego, gdy przyczyny niedotyczące pracownika stanowią wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy lub jego rozwiązanie na mocy porozumienia stron został określony w art. 10 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych.

Wysokość odprawy zależy od zakładowego stażu pracy i wynosi: 1-miesięczne wynagrodzenie - przy stażu krótszym niż 2 lata, 2-miesięczne wynagrodzenie - przy stażu od 2 do 8 lat lub 3-miesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.

Odprawę ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. W art. 8 ust. 4 ustawy o zwolnieniach grupowych zastrzeżono, że wysokość odprawy nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy, czyli w 2016 r. kwoty 27.750 zł (15 x 1.850 zł). Ograniczenie to nie oznacza jednak, że pracodawca nie może ustanowić zwolnionemu pracownikowi wyższej kwoty odprawy. Ustawa o zwolnieniach grupowych nie wyłącza możliwości zawierania porozumień płacowych czy kształtowania treści stosunków pracy w sposób korzystniejszy dla pracowników niż przepisy tej ustawy (por. np. uchwała SN z 24 listopada 1993 r., sygn. akt I PZP 46/93, OSNC 1994/6/131). Ponadto w akcie tym nie ma także regulacji wyłączających prawo do odprawy przewidzianej w art. 8 tej ustawy w razie nabycia prawa do podobnej odprawy na innej podstawie.

W § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 2236), dalej rozporządzenia składkowego, przyjęto, że podstawy wymiaru składek nie stanowią odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.

Podkreśla się, że omawiane wyłączenie zostało skonstruowane bez wskazywania konkretnych przepisów prawa pracy oraz bez ograniczeń kwotowych. Nie ma zatem znaczenia to, czy wypłacana kwota przysługuje pracownikowi wyłącznie na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych, czy także na mocy dodatkowego porozumienia co do jej wypłaty. Aby można było skorzystać z omawianego zwolnienia, musi jednak istnieć bezpośredni i nierozerwalny związek pomiędzy wypłacaną odprawą a rozwiązaniem stosunku pracy (por. np. interpretacja indywidualna ZUS z 26 czerwca 2015 r., znak DI/100000/43/579/2015).